#LyX 2.4 created this file. For more info see https://www.lyx.org/ \lyxformat 620 \begin_document \begin_header \save_transient_properties true \origin unavailable \textclass article \begin_preamble \usepackage{hyperref} \usepackage{siunitx} \usepackage{pgfplots} \usepackage{listings} \usepackage{multicol} \sisetup{output-decimal-marker = {,}, quotient-mode=fraction, output-exponent-marker=\ensuremath{\mathrm{3}}} \usepackage{amsmath} \usepackage{tikz} \newcommand{\udensdash}[1]{% \tikz[baseline=(todotted.base)]{ \node[inner sep=1pt,outer sep=0pt] (todotted) {#1}; \draw[densely dashed] (todotted.south west) -- (todotted.south east); }% }% \DeclareMathOperator{\Lin}{\mathcal Lin} \DeclareMathOperator{\rang}{rang} \DeclareMathOperator{\sled}{sled} \DeclareMathOperator{\Aut}{Aut} \DeclareMathOperator{\red}{red} \DeclareMathOperator{\karakteristika}{char} \DeclareMathOperator{\Ker}{Ker} \DeclareMathOperator{\Slika}{Ker} \DeclareMathOperator{\sgn}{sgn} \DeclareMathOperator{\End}{End} \DeclareMathOperator{\n}{n} \DeclareMathOperator{\Col}{Col} \usepackage{algorithm,algpseudocode} \providecommand{\corollaryname}{Posledica} \end_preamble \use_default_options true \begin_modules enumitem theorems-ams \end_modules \maintain_unincluded_children no \language slovene \language_package default \inputencoding auto-legacy \fontencoding auto \font_roman "default" "default" \font_sans "default" "default" \font_typewriter "default" "default" \font_math "auto" "auto" \font_default_family default \use_non_tex_fonts false \font_sc false \font_roman_osf false \font_sans_osf false \font_typewriter_osf false \font_sf_scale 100 100 \font_tt_scale 100 100 \use_microtype false \use_dash_ligatures true \graphics default \default_output_format default \output_sync 0 \bibtex_command default \index_command default \float_placement class \float_alignment class \paperfontsize default \spacing single \use_hyperref false \papersize default \use_geometry true \use_package amsmath 1 \use_package amssymb 1 \use_package cancel 1 \use_package esint 1 \use_package mathdots 1 \use_package mathtools 1 \use_package mhchem 1 \use_package stackrel 1 \use_package stmaryrd 1 \use_package undertilde 1 \cite_engine basic \cite_engine_type default \biblio_style plain \use_bibtopic false \use_indices false \paperorientation portrait \suppress_date false \justification false \use_refstyle 1 \use_formatted_ref 0 \use_minted 0 \use_lineno 0 \index Index \shortcut idx \color #008000 \end_index \leftmargin 2cm \topmargin 2cm \rightmargin 2cm \bottommargin 2cm \headheight 2cm \headsep 2cm \footskip 1cm \secnumdepth 3 \tocdepth 3 \paragraph_separation indent \paragraph_indentation default \is_math_indent 0 \math_numbering_side default \quotes_style german \dynamic_quotes 0 \papercolumns 1 \papersides 1 \paperpagestyle default \tablestyle default \tracking_changes false \output_changes false \change_bars false \postpone_fragile_content false \html_math_output 0 \html_css_as_file 0 \html_be_strict false \docbook_table_output 0 \docbook_mathml_prefix 1 \end_header \begin_body \begin_layout Title Teorija linearne algebre za ustni izpit — IŠRM 2023/24 \end_layout \begin_layout Author \noun on Anton Luka Šijanec \end_layout \begin_layout Date \begin_inset ERT status open \begin_layout Plain Layout \backslash today \end_layout \end_inset \end_layout \begin_layout Abstract Povzeto po zapiskih s predavanj prof. Cimpriča. \end_layout \begin_layout Part Teorija \end_layout \begin_layout Section Prvi semester \end_layout \begin_layout Subsection Vektorji v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Identificaramo \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terice realnih števil, točke v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset , množice paroma enakih geometrijskih vektorjev. \end_layout \begin_layout Standard Osnovne operacije z vektorji: Vsota (po komponentah) in množenje s skalarjem (po komponentah), kjer je skalar realno število. \end_layout \begin_layout Standard Lastnosti teh računskih operacij: asociativnost in komutativnost vsote, aditivna enota, \begin_inset Formula $-\vec{a}=\left(-1\right)\cdot\vec{a}$ \end_inset , leva in desna distributivnost, homogenost, multiplikativna enota. \end_layout \begin_layout Subsubsection Linearna kombinacija vektorjev \end_layout \begin_layout Definition* Linearna kombinacija vektorjev \begin_inset Formula $\vec{v_{1}},\dots,\vec{v_{n}}$ \end_inset je izraz oblike \begin_inset Formula $\alpha_{1}\vec{v_{1}}+\cdots+\alpha_{n}\vec{v_{n}}$ \end_inset , kjer so \begin_inset Formula $\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}$ \end_inset skalarji. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Množico vseh linearnih kombinacij vektorjev \begin_inset Formula $\vec{v_{1}},\dots,\vec{v_{n}}$ \end_inset označimo z \begin_inset Formula $\Lin\left\{ \vec{v_{1}},\dots,\vec{v_{n}}\right\} $ \end_inset in ji pravimo linearna ogrinjača (angl. span). \begin_inset Formula $\Lin\left\{ \vec{v_{1}},\dots,\vec{v_{n}}\right\} =\left\{ \alpha_{1}\vec{v_{1}}+\cdots+\alpha_{n}\vec{v_{n}};\forall\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}\in\mathbb{R}\right\} $ \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Linearna neodvisnost vektorjev \end_layout \begin_layout Paragraph* Ideja \end_layout \begin_layout Standard En vektor je linearno neodvisen, če ni enak \begin_inset Formula $\vec{0}$ \end_inset . Dva, če ne ležita na isti premici. Trije, če ne ležijo na isti ravnini. \end_layout \begin_layout Definition \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "def:odvisni" \end_inset Vektorji \begin_inset Formula $\vec{v_{1}},\dots,\vec{v_{n}}$ \end_inset so linearno odvisni, če se da enega izmed njih izraziti z linearno kombinacijo preostalih \begin_inset Formula $n-1$ \end_inset vektorjev. Vektorji so linearno neodvisni, če niso linearno odvisni (in obratno). \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "def:vsi0" \end_inset Vektorji \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset so linearno neodvisni, če za vsake skalarje, ki zadoščajo \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}=0$ \end_inset , velja \begin_inset Formula $\alpha_{1}=\cdots=\alpha_{n}=0$ \end_inset . ZDB poleg \begin_inset Formula $\alpha_{1}=\cdots=\alpha_{n}=0$ \end_inset ne obstajajo nobeni drugi \begin_inset Formula $\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}$ \end_inset , kjer bi veljalo \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "def:kvečjemu1" \end_inset \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset so linearno neodvisni, če se da vsak vektor na kvečjemu en način izraziti kot linearno kombinacijo \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Theorem* Te tri definicije so ekvivalentne. \end_layout \begin_layout Proof Dokazujemo ekvivalenco: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\ref{def:odvisni}\Rightarrow\ref{def:vsi0}\right)$ \end_inset Recimo, da so \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset linearno odvisni v smislu \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "def:odvisni" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset . Dokažimo, da so tedaj linearno odvisni tudi v smislu \begin_inset Formula $\ref{def:vsi0}$ \end_inset . Obstaja tak \begin_inset Formula $i$ \end_inset , da lahko \begin_inset Formula $v_{i}$ \end_inset izrazimo z linearno kombinacijo preostalih, torej \begin_inset Formula $v_{i}=\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{i-1}v_{i-1}+\alpha_{i+1}v_{i+1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}$ \end_inset za neke \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset . Sledi \begin_inset Formula $0=\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{i-1}v_{i-1}+\left(-1\right)v_{i}+\alpha_{i+1}v_{i+1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}$ \end_inset , kar pomeni, da obstaja linearna kombinacija, ki je enaka 0, toda niso vsi koeficienti 0 (že koeficient pred \begin_inset Formula $v_{i}$ \end_inset je \begin_inset Formula $-1$ \end_inset ), tedaj so vektorji po definiciji \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "def:vsi0" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset linearno odvisni. \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\ref{def:vsi0}\Rightarrow\ref{def:odvisni}\right)$ \end_inset Recimo, da so \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset linearno odvisno v smislu \begin_inset Formula $\ref{def:vsi0}$ \end_inset . Tedaj obstajajo \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset , ki niso vse 0, da velja \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}=0$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $\exists i\ni:\alpha_{i}\not=0$ \end_inset in velja \begin_inset Formula \[ \alpha_{i}v_{i}=-\alpha_{1}v_{1}-\cdots-\alpha_{i-1}v_{i-1}-\alpha_{i+1}v_{i+1}-\cdots-\alpha_{n}v_{n}\quad\quad\quad\quad/:\alpha_{i} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ v_{i}=-\frac{\alpha_{1}}{\alpha_{i}}v_{i}-\cdots-\frac{\alpha_{i-1}}{\alpha_{i}}v_{i-1}-\frac{\alpha_{i+1}}{\alpha_{i}}v_{i+1}-\cdots-\frac{\alpha_{n}}{\alpha_{i}}v_{n}\text{,} \] \end_inset s čimer smo \begin_inset Formula $v_{i}$ \end_inset izrazili kot linearno kombinacijo preostalih vektorjev. \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\ref{def:vsi0}\Leftrightarrow\ref{def:kvečjemu1}\right)$ \end_inset Naj bodo \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset LN. Recimo, da obstaja \begin_inset Formula $v$ \end_inset , ki se ga da na dva načina izraziti kot linearno kombinacijo \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $v=\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}=\beta_{1}v_{1}+\cdots+\beta_{n}v_{n}$ \end_inset . Sledi \begin_inset Formula $0=\left(\alpha_{1}-\beta_{1}\right)v_{1}+\cdots+\left(\alpha_{n}-\beta_{n}\right)v_{n}$ \end_inset . Po definiciji \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "def:vsi0" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset velja \begin_inset Formula $\forall i:\alpha_{i}-\beta_{i}=0\Leftrightarrow\alpha_{i}=\beta_{i}$ \end_inset , torej sta načina, s katerima izrazimo \begin_inset Formula $v$ \end_inset , enaka, torej lahko \begin_inset Formula $v$ \end_inset izrazimo na kvečjemu en način z \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset , kar ustreza definiciji \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "def:kvečjemu1" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Subsubsection Ogrodje in baza \end_layout \begin_layout Definition* Vektorji \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset so ogrodje (angl. span), če \begin_inset Formula $\Lin\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} =\mathbb{R}^{n}\Leftrightarrow\forall v\in\mathbb{R}^{n}\exists\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}\in\mathbb{R}\ni:v=\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Vektorji \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset so baza, če so LN in ogrodje \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall v\in\mathbb{R}^{n}:\exists!\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}\in\mathbb{R}\ni:v=\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}$ \end_inset ZDB vsak vektor \begin_inset Formula $\in\mathbb{R}^{n}$ \end_inset se da na natanko en način izraziti kot LK \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Primer baze je standardna baza \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset : \begin_inset Formula $\left\{ \left(1,0,0,\dots,0\right),\left(0,1,0,\dots,0\right),\left(0,0,1,\dots,0\right),\left(0,0,0,\dots,1\right)\right\} $ \end_inset . To pa ni edina baza. Primer nestandardne baze v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{3}$ \end_inset je \begin_inset Formula $\left\{ \left(1,1,1\right),\left(0,1,1\right),\left(0,0,1\right)\right\} $ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Norma in skalarni produkt \end_layout \begin_layout Definition* Norma vektorja \begin_inset Formula $v=\left(\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}\right)$ \end_inset je definirana z \begin_inset Formula $\left|\left|v\right|\right|=\sqrt{\alpha_{1}^{2}+\cdots+\alpha_{n}^{2}}$ \end_inset . Geometrijski pomen norme je dolžina krajevnega vektorja z glavo v \begin_inset Formula $v$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Osnovne lastnosti norme: \begin_inset Formula $\left|\left|v\right|\right|\geq0$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left|\left|v\right|\right|=0\Rightarrow v=\vec{0}$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left|\left|\alpha v\right|\right|=\left|\alpha\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left|\left|u+v\right|\right|\leq\left|\left|u\right|\right|+\left|\left|v\right|\right|$ \end_inset (trikotniška neenakost) \end_layout \begin_layout Definition* Skalarni produkt \begin_inset Formula $u=\left(\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}\right),v=\left(\beta_{1},\dots,\beta_{n}\right)$ \end_inset označimo z \begin_inset Formula $\left\langle u,v\right\rangle \coloneqq\alpha_{1}\beta_{1}+\cdots+\alpha_{n}\beta_{n}$ \end_inset . Obstaja tudi druga oznaka in pripadajoča drugačna definicija \begin_inset Formula $u\cdot v\coloneqq\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\cos\varphi$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\varphi$ \end_inset kot med \begin_inset Formula $u,v$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* Velja \begin_inset Formula $\left\langle u,v\right\rangle =u\cdot v$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Uporabimo kosinusni izrek, ki pravi, da v trikotniku s stranicami dolžin \begin_inset Formula $a,b,c$ \end_inset velja \begin_inset Formula $c^{2}=a^{2}+b^{2}-2ab\cos\varphi$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\varphi$ \end_inset kot med \begin_inset Formula $b$ \end_inset in \begin_inset Formula $c$ \end_inset . Za vektorja \begin_inset Formula $v$ \end_inset in \begin_inset Formula $u$ \end_inset z vmesnim kotom \begin_inset Formula $\varphi$ \end_inset torej velja \begin_inset Formula \[ \left|\left|u-v\right|\right|^{2}=\left|\left|u\right|\right|^{2}+\left|\left|v\right|\right|^{2}-2\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\cos\varphi. \] \end_inset Obenem velja \begin_inset Formula $\left|\left|u\right|\right|^{2}=\alpha_{1}^{2}+\cdots+\alpha_{n}^{2}=\left\langle u,u\right\rangle $ \end_inset , torej lahko zgornjo enačbo prepišemo v \begin_inset Formula \[ \left\langle u-v,u-v\right\rangle =\left\langle u,u\right\rangle +\left\langle v,v\right\rangle -2\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\cos\varphi. \] \end_inset Naj bo \begin_inset Formula $w=u,v$ \end_inset . Iz prihodnosti si izposodimo obe linearnosti in simetričnost. \begin_inset Formula \[ \left\langle u-v,u-v\right\rangle =\left\langle u-v,w\right\rangle =\left\langle u,w\right\rangle -\left\langle v,w\right\rangle =\left\langle u,u-v\right\rangle -\left\langle v,u-v\right\rangle =\left\langle u,u\right\rangle -\left\langle u,v\right\rangle -\left\langle v,u\right\rangle +\left\langle v,v\right\rangle \] \end_inset Prišli smo do enačbe \begin_inset Formula \[ \cancel{\left\langle u,u\right\rangle }-2\left\langle u,v\right\rangle +\cancel{\left\langle v,v\right\rangle }=\cancel{\left\langle u,u\right\rangle }+\cancel{\left\langle v,v\right\rangle }-2\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\cos\varphi\quad\quad\quad\quad/:-2 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left\langle u,v\right\rangle =\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\cos\varphi. \] \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Paralelogramska identiteta. \begin_inset Formula $\left|\left|u+v\right|\right|^{2}+\left|\left|u-v\right|\right|^{2}=2\left|\left|u\right|\right|^{2}+2\left|\left|v\right|\right|^{2}$ \end_inset ZDB vsota kvadratov dolžin obeh diagonal je enota vsoti kvadratov dolžin vseh štirih stranic. \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula \[ \left|\left|u+v\right|\right|^{2}=\left\langle u+v,u+v\right\rangle =\left\langle u,u+v\right\rangle +\left\langle v,u+v\right\rangle =\left\langle u,u\right\rangle +\left\langle u,v\right\rangle +\left\langle v,u\right\rangle +\left\langle v,v\right\rangle \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left|\left|u-v\right|\right|^{2}=\left\langle u-v,u-v\right\rangle =\left\langle u,u-v\right\rangle -\left\langle v,u-v\right\rangle =\left\langle u,u\right\rangle -\left\langle u,v\right\rangle -\left\langle v,u\right\rangle +\left\langle v,v\right\rangle \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left|\left|u+v\right|\right|^{2}+\left|\left|u-v\right|\right|^{2}=2\left\langle u,u\right\rangle +2\left\langle v,v\right\rangle =2\left|\left|u\right|\right|^{2}+2\left|\left|v\right|\right|^{2} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Cauchy-Schwarzova neenakost. \begin_inset Formula $\left|\left\langle u,v\right\rangle \right|\leq\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|$ \end_inset \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula $\left|\left\langle u,v\right\rangle \right|=\left|\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\cos\varphi\right|=\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\left|\cos\varphi\right|\leq\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|$ \end_inset , kajti \begin_inset Formula $\left|\cos\varphi\right|\in\left[0,1\right]$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* Trikotniška neenakost. \begin_inset Formula $\left|\left|u+v\right|\right|\leq\left|\left|u\right|\right|+\left|\left|v\right|\right|$ \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Sledi iz Cauchy-Schwarzove. Velja \begin_inset Formula \[ -\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\leq\left|\left\langle u,v\right\rangle \right|\leq\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\quad\quad\quad\quad/\cdot2 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ -2\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\leq2\left|\left\langle u,v\right\rangle \right|\leq2\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\quad\quad\quad\quad/+\left|\left|u\right|\right|^{2}+\left|\left|v\right|\right|^{2} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ -2\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|+\left|\left|u\right|\right|^{2}+\left|\left|v\right|\right|^{2}\leq\cancel{2\left|\left\langle u,v\right\rangle \right|+\left|\left|u\right|\right|^{2}+\left|\left|v\right|\right|^{2}\leq}2\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|+\left|\left|u\right|\right|^{2}+\left|\left|v\right|\right|^{2} \] \end_inset uporabimo kosinusni izrek na levi strani enačbe, desno pa zložimo v kvadrat: \begin_inset Formula \[ \left|\left|u+v\right|\right|^{2}\leq\left(\left|\left|u\right|\right|+\left|\left|v\right|\right|\right)^{2}\quad\quad\quad\quad/\sqrt{} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left|\left|u+v\right|\right|\leq\left|\left|u\right|\right|+\left|\left|v\right|\right| \] \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Za neničelna vektorja velja \begin_inset Formula $u\perp v\Leftrightarrow\left\langle u,v\right\rangle =0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula $\left\langle u,v\right\rangle =u\cdot v=\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\cos\varphi$ \end_inset , kar je 0 \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\varphi=\pi=90°$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Vektorski in mešani produkt \end_layout \begin_layout Standard Definirana sta le za vektorje v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{3}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $u=\left(\alpha_{1},\alpha_{2},\alpha_{3}\right),v=\left(\beta_{1},\beta_{2},\beta_{3}\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula $u\times v=\left(\alpha_{2}\beta_{3}-\alpha_{3}\beta_{2},\alpha_{3}\beta_{1}-\alpha_{1}\beta_{3},\alpha_{1}\beta_{2}-\alpha_{2}\beta_{1}\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Paragraph Geometrijski pomen \end_layout \begin_layout Standard Vektor \begin_inset Formula $u\times v$ \end_inset je pravokoten na \begin_inset Formula $u$ \end_inset in \begin_inset Formula $v$ \end_inset , njegova dolžina je \begin_inset Formula $\left|\left|u\right|\right|\cdot\left|\left|v\right|\right|\cdot\sin\varphi$ \end_inset , kar je ploščina paralelograma, ki ga oklepata \begin_inset Formula $u$ \end_inset in \begin_inset Formula $v$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Pravilo desnega vijaka nam je v pomoč pri doložanju usmeritve vektorskega produkta. Če iztegnjen kazalec desne roke predstavlja \begin_inset Formula $u$ \end_inset in iztegnjen sredinec \begin_inset Formula $v$ \end_inset , iztegnjen palec kaže v smeri \begin_inset Formula $u\times v$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* Lagrangeva identiteta. \begin_inset Formula $\left|\left|u\times v\right|\right|+\left\langle u,v\right\rangle ^{2}=\left|\left|u\right|\right|^{2}\cdot\left|\left|v\right|\right|^{2}$ \end_inset \begin_inset Note Note status open \begin_layout Plain Layout DOKAZ??????? \end_layout \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Mešani produkt vektorjev \begin_inset Formula $u,v,w$ \end_inset je skalar \begin_inset Formula $\left\langle u\times v,w\right\rangle $ \end_inset . Oznaka: \begin_inset Formula $\left[u,v,w\right]=\left\langle u\times v,w\right\rangle $ \end_inset . \end_layout \begin_layout Paragraph* Geometrijski pomen \end_layout \begin_layout Standard Volumen paralelpipeda, ki ga določajo \begin_inset Formula $u,v,w$ \end_inset . Razlaga: \begin_inset Formula $\left[u,v,w\right]=\left\langle u\times v,w\right\rangle =\left|\left|u\times v\right|\right|\cdot\left|\left|w\right|\right|\cdot\cos\varphi$ \end_inset ; \begin_inset Formula $\left|\left|u\times v\right|\right|$ \end_inset je namreč ploščina osnovne ploskve, \begin_inset Formula $\left|\left|w\right|\right|\cdot\cos\varphi$ \end_inset pa je višina paralelpipeda. \end_layout \begin_layout Claim* Osnovne lastnosti vektorskega produkta so \begin_inset Formula $u\times u=0$ \end_inset , \begin_inset Formula $u\times v=-\left(v\times u\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\alpha u+\beta v\right)\times w=\alpha\left(u\times w\right)+\beta\left(v\times w\right)$ \end_inset (linearnost) \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Osnovne lastnosti mešanega produkta so linearnost v vsakem faktorju, menjava dveh faktorjev spremeni predznak ( \begin_inset Formula $\left[u,v,w\right]=-\left[v,u,w\right]$ \end_inset ), cikličen pomik ne spremeni vrednosti ( \begin_inset Formula $\left[u,v,w\right]=\left[v,w,u\right]=\left[w,u,v\right]$ \end_inset ). \end_layout \begin_layout Subsubsection Premica v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Premico lahko podamo z \end_layout \begin_layout Itemize dvema različnima točkama \end_layout \begin_layout Itemize s točko \begin_inset Formula $\vec{r_{0}}$ \end_inset in neničelnim smernim vektorjem \begin_inset Formula $\vec{p}$ \end_inset . Premica je tako množica točk \begin_inset Formula $\left\{ \vec{r}=\vec{r_{0}}+t\vec{p};\forall t\in\mathbb{R}\right\} $ \end_inset . Taki enačbi premice rečemo parametrična. \end_layout \begin_layout Itemize s točko in normalo (v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{2}$ \end_inset ; v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset potrebujemo točko in \begin_inset Formula $n-1$ \end_inset normal) \end_layout \begin_layout Standard Nadaljujmo s parametričnim zapisom \begin_inset Formula $\vec{r}=\vec{r_{0}}+t\vec{p}$ \end_inset . Če točke zapišemo po komponentah, dobimo parametrično enačbo premice po komponentah: \begin_inset Formula $\left(x,y,z\right)=\left(x_{0},y_{0},z_{0}\right)+t\left(p_{1},p_{2},p_{3}\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ x=x_{0}+tp_{1} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ y=y_{0}+tp_{2} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ z=z_{0}+tp_{3} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Sedaj lahko iz vsake enačbe izrazimo \begin_inset Formula $t$ \end_inset in dobimo normalno enačbo premice v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ t=\frac{x-x_{0}}{p_{1}}=\frac{y-y_{0}}{p_{2}}=\frac{z-z_{0}}{p_{3}}\text{, oziroma v splošnem za premico v \ensuremath{\mathbb{R}^{n}}: }t=\frac{x_{1_{0}}-x_{1}}{p_{1}}=\cdots=\frac{x_{n_{0}}-x_{n}}{p_{n}} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Osnovne naloge s premicami so projekcija točke na premico, zrcaljenje točke čez premico in razdalja med točko in premico. \end_layout \begin_layout Paragraph* Iskanje projekcije dane točke na dano premico \end_layout \begin_layout Standard (skica prepuščena bralcu) \begin_inset Formula $\vec{r_{1}}$ \end_inset projiciramo na \begin_inset Formula $\vec{r}=\vec{r_{0}}+t\vec{p}$ \end_inset in dobimo \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}$ \end_inset . Za \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}$ \end_inset vemo, da leži na premici, torej \begin_inset Formula $\exists t\in\mathbb{R}\ni:\vec{r_{1}'}=\vec{r_{0}}+t\vec{p}$ \end_inset . Poleg tega vemo, da je \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}-\vec{r_{1}}$ \end_inset pravokoten na premico oz. njen smerni vektor \begin_inset Formula $\vec{p}$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\left\langle \vec{r_{1}'}-\vec{r_{1}},\vec{p}\right\rangle =0$ \end_inset . Ti dve enačbi združimo, da dobimo \begin_inset Formula $t$ \end_inset , ki ga nato vstavimo v prvo enačbo: \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{r_{0}}+t\vec{p}-\vec{r_{1},}\vec{p}\right\rangle =0\Longrightarrow\left\langle \vec{r_{0}},\vec{p}\right\rangle +t\left\langle \vec{p},\vec{p}\right\rangle -\left\langle \vec{r_{1}},\vec{p}\right\rangle =0\Longrightarrow t=\frac{\left\langle \vec{r_{1}},\vec{p}\right\rangle -\left\langle \vec{r_{0}},\vec{p}\right\rangle }{\left\langle \vec{p},\vec{p}\right\rangle } \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \vec{r_{1}'}=\vec{r_{0}}+t\vec{p}=\vec{r_{0}}+\frac{\left\langle \vec{r_{1}},\vec{p}\right\rangle -\left\langle \vec{r_{0}},\vec{p}\right\rangle }{\left\langle \vec{p},\vec{p}\right\rangle }\vec{p} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Spotoma si lahko izpišemo obrazec za oddaljenost točke od premice: \begin_inset Formula $a=\left|\left|\vec{r_{1}'}-\vec{r_{1}}\right|\right|$ \end_inset in obrazec za zrcalno sliko ( \begin_inset Formula $\vec{r_{1}''}$ \end_inset ): \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}=\frac{\vec{r_{1}''}+\vec{r_{1}}}{2}\Longrightarrow\vec{r_{1}''}=2\vec{r_{1}'}-\vec{r_{1}}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Ravnine v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Ravnino lahko podamo \end_layout \begin_layout Itemize s tremi nekolinearnimi točkami \end_layout \begin_layout Itemize s točko na ravnini in dvema neničelnima smernima vektorjema, ki sta linarno neodvisna. Ravnina je tako množica točk \begin_inset Formula $\left\{ \vec{r}=\vec{r_{0}}+s\vec{p}+t\vec{q};\forall s,t\in\mathbb{R}\right\} $ \end_inset . Taki enačbi ravnine rečemo parametrična. \end_layout \begin_layout Itemize s točko in na ravnini in normalo (v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{3}$ \end_inset ; v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset poleg točke potrebujemo \begin_inset Formula $n-2$ \end_inset normal) \end_layout \begin_layout Standard Nadaljujmo s parametričnim zapisom \begin_inset Formula $\vec{r}=\vec{r_{0}}+s\vec{p}+t\vec{q}$ \end_inset . Če točke zapišemo po komponentah, dobimo parametrično enačbo ravnine po komponentah: \begin_inset Formula $\left(x,y,z\right)=\left(x_{0},y_{0},z_{0}\right)+s\left(p_{1},p_{2},p_{3}\right)+t\left(q_{1},q_{2},q_{3}\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ x=x_{0}+sp_{1}+tq_{1} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ y=y_{0}+sp_{2}+tq_{2} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ z=y_{0}+sp_{3}+tq_{3} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Paragraph Normalna enačba ravnine v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{3}$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard (skica prepuščena bralcu) Vemo, da je \begin_inset Formula $\vec{n}$ \end_inset (normala) pravokotna na vse vektorje v ravnini, tudi na \begin_inset Formula $\vec{r}-\vec{r_{0}}$ \end_inset za poljuben \begin_inset Formula $\vec{r}$ \end_inset na ravnini. Velja torej normalna enačba ravnine: \begin_inset Formula $\left\langle \vec{r}-\vec{r_{0}},\vec{n}\right\rangle =0$ \end_inset . Razpišimo jo po komponentah, da na koncu dobimo normalno enačbo ravnine po komponentah: \begin_inset Formula \[ \left\langle \left(x,y,z\right)-\left(x_{0},y_{0},z_{0}\right),\left(n_{1},n_{2},n_{3}\right)\right\rangle =0=\left\langle \left(x-x_{0},y-y_{0},z-z_{0}\right),\left(n_{1},n_{2},n_{3}\right)\right\rangle \] \end_inset \begin_inset Formula \[ n_{1}\left(x-x_{0}\right)+n_{2}\left(y-y_{0}\right)+n_{3}\left(z-z_{0}\right)=0=n_{1}x-n_{1}x_{0}+n_{2}y-n_{2}y_{0}+n_{3}z-n_{3}z_{0}=0 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ n_{1}x+n_{2}y+n_{3}z=n_{1}x_{0}+n_{2}y_{0}+n_{3}z_{0}=d \] \end_inset \end_layout \begin_layout Paragraph Iskanje pravokotne projekcije dane točke na dano ravnino \end_layout \begin_layout Standard (skica prepuščena bralcu) Projicirati želimo \begin_inset Formula $\vec{r_{1}}$ \end_inset v \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}$ \end_inset na ravnini \begin_inset Formula $\vec{r}=\vec{r_{0}}+s\vec{p}+t\vec{q}$ \end_inset . Vemo, da \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}$ \end_inset leži na ravnini, zato \begin_inset Formula $\exists s,t\in\mathbb{R}\ni:\vec{r_{1}'}=\vec{r_{0}}+s\vec{p}+t\vec{q}$ \end_inset . Poleg tega vemo, da je \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}-\vec{r_{1}}$ \end_inset pravokoten na ravnino oz. na \begin_inset Formula $\vec{p}$ \end_inset in na \begin_inset Formula $\vec{q}$ \end_inset hkrati, torej \begin_inset Formula $\left\langle \vec{r_{1}'}-\vec{r_{1}},\vec{p}\right\rangle =0=\left\langle \vec{r_{1}'}-\vec{r_{1}},\vec{q}\right\rangle $ \end_inset . Vstavimo \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}$ \end_inset iz prve enačbe v drugo in dobimo \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{r_{0}}+s\vec{p}+t\vec{q}-\vec{r_{1}},\vec{p}\right\rangle =0=\left\langle \vec{r_{0}}+s\vec{p}+t\vec{q}-\vec{r_{1}},\vec{q}\right\rangle \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{r_{0}},\vec{p}\right\rangle +s\left\langle \vec{p},\vec{p}\right\rangle +t\left\langle \vec{q},\vec{p}\right\rangle -\left\langle \vec{r_{1}},\vec{p}\right\rangle =0=\left\langle \vec{r_{0}},\vec{q}\right\rangle +s\left\langle \vec{p},\vec{q}\right\rangle +t\left\langle \vec{q},\vec{q}\right\rangle -\left\langle \vec{r_{1}},\vec{q}\right\rangle \] \end_inset dobimo sistem dveh enačb \begin_inset Formula \[ s\left\langle \vec{p},\vec{p}\right\rangle +t\left\langle \vec{q},\vec{p}\right\rangle =\left\langle \vec{r_{1}}-\vec{r_{0}},\vec{p}\right\rangle \] \end_inset \begin_inset Formula \[ s\left\langle \vec{p},\vec{q}\right\rangle +t\left\langle \vec{q},\vec{q}\right\rangle =\left\langle \vec{r_{1}}-\vec{r_{0}},\vec{q}\right\rangle \] \end_inset sistem rešimo in dobljena \begin_inset Formula $s,t$ \end_inset vstavimo v prvo enačbo zgoraj, da dobimo \begin_inset Formula $\vec{r_{1}'}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Regresijska premica \end_layout \begin_layout Standard Regresijska premica je primer uporabe zgornje naloge. V ravnini je danih \begin_inset Formula $n$ \end_inset točk \begin_inset Formula $\left(x_{1},y_{1}\right),\dots,\left(x_{n},y_{n}\right)$ \end_inset . Iščemo tako premico \begin_inset Formula $y=ax+b$ \end_inset , ki se najbolj prilega tem točkam. Prileganje premice točkam merimo z metodo najmanjših kvadratov: naj bo \begin_inset Formula $d_{i}$ \end_inset navpična razdalja med \begin_inset Formula $\left(x_{i},y_{i}\right)$ \end_inset in premico \begin_inset Formula $y=ax+b$ \end_inset , torej razdalja med točkama \begin_inset Formula $\left(x_{i},y_{i}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(x_{i},ax_{i}+b\right)$ \end_inset , kar je \begin_inset Formula $\left|y_{i}-ax_{i}-b\right|$ \end_inset . Minimizirati želimo vsoto kvadratov navpičnih razdalj, torej izraz \begin_inset Formula $d_{1}^{2}+\cdots+d_{n}^{2}=\left(y_{1}-ax_{1}-b\right)^{2}+\cdots+\left(y_{n}-ax_{n}-b\right)^{2}=\left|\left|\left(y_{1}-ax_{1}-b,\dots,y_{n}-ax_{n}-b\right)\right|\right|^{2}=\left|\left|\left(y_{1},\dots,y_{n}\right)-a\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)-b\left(1,\dots,1\right)\right|\right|^{2}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Če je torej \begin_inset Formula $\vec{r}=\vec{0}+a\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)+b\left(1,\dots,1\right)$ \end_inset hiperravnina v \begin_inset Formula $n-$ \end_inset dimenzionalnem prostoru, bo norma, ki jo želimo minimizirati, najmanjša tedaj, ko \begin_inset Formula $a,b$ \end_inset izberemo tako, da najdemo projekcijo \begin_inset Formula $\left(y_{1},\dots,y_{n}\right)$ \end_inset na to hiperravnino (skica prepuščena bralcu). Rešimo sedaj nalogo projekcije točke na ravnino: \end_layout \begin_layout Standard Označimo \begin_inset Formula $\vec{y}\coloneqq\left(y_{1},\dots,y_{n}\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\vec{x}\coloneqq\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\vec{1}=\left(1,\dots,1\right)$ \end_inset . Vemo, da \begin_inset Formula $\vec{y}-a\vec{x}-b\vec{1}\perp\vec{x},\vec{1}$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\left\langle \vec{y}-a\vec{x}-b\vec{1},\vec{x}\right\rangle =0=\left\langle \vec{y}-a\vec{x}-b\vec{1},\vec{1}\right\rangle $ \end_inset in dobimo sistem enačb \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{y},\vec{x}\right\rangle =a\left\langle \vec{x},\vec{x}\right\rangle +b\left\langle \vec{1},\vec{x}\right\rangle \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{y},\vec{1}\right\rangle =a\left\langle \vec{x},\vec{1}\right\rangle +b\left\langle \vec{1},\vec{1}\right\rangle . \] \end_inset V sistem sedaj vstavimo definicije točk \begin_inset Formula $\left(x_{i},y_{i}\right)$ \end_inset in ga nato delimo s številom točk, da dobimo sistem s povprečji, ki ga nato rešimo (izluščimo \begin_inset Formula $a,b$ \end_inset ): \begin_inset Formula \[ \sum_{i=1}^{n}y_{i}x_{i}=a\sum_{i=i}^{n}x_{i}^{2}+b\sum_{i=1}^{n}x_{i}\quad\quad\quad\quad/:n \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \sum_{i=1}^{n}y_{i}=a\sum_{i=1}^{n}x_{i}+b\sum_{i=1}^{n}1=a\sum_{i=1}^{n}x_{i}+bn\quad\quad\quad\quad/:n \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \overline{yx}=a\overline{x^{2}}+b\overline{x} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \overline{y}=a\overline{x}+b\Longrightarrow\overline{y}-a\overline{x}=b \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \overline{yx}=a\overline{x^{2}}+\left(\overline{y}-a\overline{x}\right)\overline{x}=a\overline{x^{2}}+\overline{y}\cdot\overline{x}-a\overline{x}^{2}\Longrightarrow a\left(\overline{x^{2}}-\overline{x}^{2}\right)=\overline{yx}-\overline{y}\cdot\overline{x}\Longrightarrow a=\frac{\overline{yx}-\overline{y}\cdot\overline{x}}{\overline{x^{2}}-\overline{x}^{2}} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsection Sistemi linearnih enačb \end_layout \begin_layout Standard Ta sekcija, z izjemo prve podsekcije, je precej dobesedno povzeta po profesorjevi beamer skripti. \end_layout \begin_layout Subsubsection Linearna enačba \end_layout \begin_layout Definition* \begin_inset Formula $\sim$ \end_inset je enačba oblike \begin_inset Formula $a_{1}x_{1}+\cdots+a_{n}x_{n}=b$ \end_inset in vsebuje koeficiente, spremenljivke in desno stran. Množica rešitev so vse \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terice realnih števil, ki zadoščajo enačbi \begin_inset Formula $R=\left\{ \left(x_{1},\dots,x_{n}\right)\in\mathbb{R}^{n};a_{1}x_{1}+\cdots+a_{n}x_{n}=b\right\} $ \end_inset . Če so vsi koeficienti 0, pravimo, da je enačba trivialna, sicer (torej čim je en koeficient neničeln) je netrivialna. \end_layout \begin_layout Remark* Za trivialno enačbo velja \begin_inset Formula $R=\begin{cases} \emptyset & ;b\not=0\\ \mathbb{R}^{n} & ;b=0 \end{cases}$ \end_inset . Za netrivialno enačbo pa velja \begin_inset Formula $a_{i}\not=0$ \end_inset , torej: \begin_inset Formula \[ a_{1}x_{1}+\cdots+a_{i}x_{i}+\cdots+a_{n}x_{n}=b \] \end_inset \begin_inset Formula \[ a_{1}x_{1}+\cdots+a_{i-1}x_{i-1}+a_{i+1}x_{i+1}+\cdots+a_{n}x_{n}=b-a_{i}x_{i}=-a_{i}\left(x_{i}-\frac{b}{a_{i}}\right) \] \end_inset \begin_inset Formula \[ a_{1}x_{1}+\cdots+a_{i-1}x_{i-1}+a_{i}\left(x_{i}-\frac{b}{a_{i}}\right)+a_{i+1}x_{i+1}+\cdots+a_{n}x_{n}=0 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left\langle \left(a_{i},\dots,a_{n}\right),\left(x_{1},\dots,x_{i-1},x_{i}-\frac{b}{a_{i}},x_{i+1},\dots,x_{n}\right)\right\rangle =0=\left\langle \left(a_{i},\dots,a_{n}\right),\left(x_{1},\dots,x_{i},\dots,x_{n}\right)-\left(0,\dots,0,\frac{b}{a},0,\dots,0\right)\right\rangle \] \end_inset Tu lahko označimo \begin_inset Formula $\vec{n}\coloneqq\left(a_{i},\dots,a_{n}\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\vec{r}=\left(x_{1},\dots,x_{i},\dots,x_{n}\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\vec{r_{0}}=\left(0,\dots,0,\frac{b}{a},0,\dots,0\right)$ \end_inset in dobimo \begin_inset Formula $\left\langle \vec{n},\vec{r}-\vec{r_{0}}\right\rangle $ \end_inset , kar je normalna enačba premice v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{2}$ \end_inset , normalna enačba ravnine v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{3}$ \end_inset oziroma normalna enačba hiperravnine v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Sistem linearnih enačb \end_layout \begin_layout Definition* Sistem \begin_inset Formula $m$ \end_inset linearnih enačb z \begin_inset Formula $n$ \end_inset spremenljivkami je sistem enačb oblike \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} a_{1,1}x_{1} & + & \cdots & + & a_{1,n}x_{n} & = & b_{1}\\ \vdots & & & & \vdots & & \vdots\\ a_{m,1}x_{1} & + & \cdots & + & a_{m,n}x_{n} & = & b_{m} \end{array}. \] \end_inset \end_layout \begin_layout Fact* Množica rešitev sistema je \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}\Leftrightarrow\forall i,j:a_{i,j}=b_{i}=0$ \end_inset . Sicer je množica rešitev presek hiperravnin v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset — rešitev posameznih enačb. To vključuje tudi primer prazne množice rešitev, saj je takšna na primer presek dveh vzporednih hiperravnin. \end_layout \begin_layout Example* Množica rešitev \begin_inset Formula $2\times2$ \end_inset sistema je lahko \end_layout \begin_layout Itemize cela ravnina \end_layout \begin_layout Itemize premica v ravnini \end_layout \begin_layout Itemize točka v ravnini \end_layout \begin_layout Itemize prazna množica \end_layout \begin_layout Remark* Enako velja za množico rešitev \begin_inset Formula $3\times2$ \end_inset sistema. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Remark* Množica rešitev sistema \begin_inset Formula $2\times3$ \end_inset pa ne more biti točka v prostoru, lahko pa je cel prostor, ravnina v prostoru, premica v prostoru ali prazna množica. \end_layout \begin_layout Paragraph* Algebraičen pomen rešitev sistema \end_layout \begin_layout Standard Rešitve sistema \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} a_{1,1}x_{1} & + & \cdots & + & a_{1,n}x_{n} & = & b_{1}\\ \vdots & & & & \vdots & & \vdots\\ a_{m,1}x_{1} & + & \cdots & + & a_{m,n}x_{n} & = & b_{m} \end{array} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard lahko zapišemo kot linearno kombinacijo stolpecv sistema in spremenljivk: \begin_inset Formula \[ \left(b_{1},\dots,b_{n}\right)=\left(a_{1,1}x_{1}+\cdots+a_{1,n}x_{n},\dots,a_{m,1}x_{1}+\cdots+a_{m,n}x_{n}\right)=x_{1}\left(a_{1,1},\dots,a_{m,1}\right)+\cdots+x_{n}\left(a_{1,n},\dots,a_{m,n}\right) \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \vec{b}=x_{1}\vec{a_{1}}+\cdots+x_{n}\vec{a_{n}} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Klasifikacija sistemov linearnih enačb \end_layout \begin_layout Standard Sisteme linearnih enačb delimo glede na velikost na \end_layout \begin_layout Itemize kvadratne (toliko enačb kot spremenljivk), \end_layout \begin_layout Itemize poddoločene (več spremenljivk kot enačb), \end_layout \begin_layout Itemize predoločene (več enačb kot spremenljivk); \end_layout \begin_layout Standard glede na rešljivost na \end_layout \begin_layout Itemize nerešljive (prazna množica rešitev), \end_layout \begin_layout Itemize enolično rešljive (množica rešitev je singleton), \end_layout \begin_layout Itemize neenolično rešljive (moč množice rešitev je več kot 1); \end_layout \begin_layout Standard glede na obliko desnih strani na \end_layout \begin_layout Itemize homogene (vektor desnih stani je ničeln) \end_layout \begin_layout Itemize nehomogene (vektor desnih strani je neničen) \end_layout \begin_layout Remark* Če sta \begin_inset Formula $\vec{x}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{y}$ \end_inset dve različni rešitvi sistema, je rešitev sistema tudi \begin_inset Formula $\left(1-t\right)\vec{x}+t\vec{y}$ \end_inset za vsak realen \begin_inset Formula $t$ \end_inset , torej ima vsak neenolično rešljiv sistem neskončno rešitev. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Remark* Pogosto (a nikakor ne vedno) se zgodi, da je kvadraten sistem enolično rešljiv, predoločen sistem nerešljiv, poddoločen sistem pa neenolično rešljiv. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Remark* Homogen sistem je vedno rešljiv, saj obstaja trivialna rešitev \begin_inset Formula $\vec{0}$ \end_inset . Vprašanje pri homogenih sistemih je torej, kdaj je enolično in kdaj neenolično rešljiv. Dokazali bomo, da je vsak poddoločen homogen sistem linearnih enačb neenolično rešljiv. \end_layout \begin_layout Subsubsection Reševanje sistema \end_layout \begin_layout Standard Sisteme lahko rešujemo z izločanjem spremenljivk. Iz ene enačbe izrazimo spremenljivko in jo vstavimo v druge enačbe, da izrazimo zopet nove spremenljivke, ki jih spet vstavimo v nove enačbe, iz katerih spremenljivk še nismo izražali in tako naprej, vse dokler ne pridemo do zadnjega možnega izražanja (dodatno branje prepuščeno bralcu). \end_layout \begin_layout Standard Sisteme pa lahko rešujemo tudi z Gaussovo metodo. Trdimo, da se rešitev sistema ne spremeni, če na njem uporabimo naslednje elementarne vrstične transformacije: \end_layout \begin_layout Itemize menjava vrstnega reda enačb, \end_layout \begin_layout Itemize množenje enačbe z neničelno konstanto, \end_layout \begin_layout Itemize prištevanje večkratnika ene enačbe k drugi. \end_layout \begin_layout Standard Z Gaussovo metodo (dodatno branje prepuščeno bralcu) mrcvarimo razširjeno matriko sistema, dokler ne dobimo reducirane kvadratne stopničaste forme (angl. row echelon), ki izgleda takole ( \begin_inset Formula $\times$ \end_inset reprezentira poljubno realno številko, \begin_inset Formula $0$ \end_inset ničlo in \begin_inset Formula $1$ \end_inset enico): \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{ccccccccccccccccc|c} 0 & \cdots & 0 & 1 & \times & \cdots & \times & 0 & \times & \cdots & \times & 0 & \times & \cdots & \times & 0 & \cdots & \times\\ \vdots & & \vdots & 0 & 0 & \cdots & 0 & 1 & \times & \cdots & \times & 0 & \times & \cdots & \times & 0 & \cdots & \times\\ & & & \vdots & \vdots & & \vdots & 0 & 0 & \cdots & 0 & 1 & \times & \cdots & \times & 0 & \cdots & \times\\ & & & & & & & \vdots & \vdots & & \vdots & 0 & 0 & \cdots & 0 & 1 & \cdots & \times\\ & & & & & & & & & & & \vdots & \vdots & & \vdots & 0 & \cdots & \vdots\\ \vdots & & \vdots & \vdots & \vdots & & \vdots & \vdots & \vdots & & \vdots & \vdots & \vdots & & \vdots & \vdots & & \vdots\\ 0 & \cdots & 0 & 0 & 0 & \cdots & 0 & 0 & 0 & \cdots & 0 & 0 & 0 & \cdots & 0 & 0 & \cdots & \times \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Homogeni sistemi \end_layout \begin_layout Definition* Sistem je homogen, če je vektor desnih strani ničeln. \end_layout \begin_layout Claim* Vedno ima rešitev \begin_inset Formula $\vec{0}$ \end_inset . Linearna kombinacija dveh rešitev homogenega sistema je spet njegova rešitev. Splošna rešitev nehomogenega sistema je vsota partikularne rešitve tega nehomogenega sistema in splošne rešitve njemu prirejenega homogenega sistema. \end_layout \begin_layout Remark* V tem razdelku nehomogen sistem pomeni nenujno homogen sistem (torej splošen sistem linearnih enačb), torej je vsak homogen sistem nehomogen. \end_layout \begin_layout Claim \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "claim:Vpoddol-hom-sist-ima-ne0-reš" \end_inset Vsak poddoločen homogen sistem ima vsaj eno netrivialno rešitev. \end_layout \begin_layout Proof Dokaz z indukcijo po številu enačb. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Paragraph* Baza \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula $a_{1}x_{1}+\cdots+a_{n}x_{n}=0$ \end_inset za \begin_inset Formula $n\geq2$ \end_inset . Če je \begin_inset Formula $a_{n}=0$ \end_inset , je netrivialna rešitev \begin_inset Formula $\left(0,\dots,0,1\right)$ \end_inset , sicer pa \begin_inset Formula $\left(0,\dots,0,-a_{n},a_{n-1}\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Paragraph* Korak \end_layout \begin_layout Standard Denimo, da velja za vse poddoločene homogene sisteme z \begin_inset Formula $m-1$ \end_inset vrsticami. Vzemimo poljuben homogen sistem z \begin_inset Formula $n>m$ \end_inset stolpci (da je poddoločen). Če je \begin_inset Formula $a_{n}=0$ \end_inset , je netriviačna rešitev \begin_inset Formula $\left(0,\dots,0,1\right)$ \end_inset , sicer pa iz ene od enačb izrazimo \begin_inset Formula $x_{n}$ \end_inset s preostalimi spremenljivkami. Dobljen izraz vstavimo v preostalih \begin_inset Formula $m-1$ \end_inset enačb z \begin_inset Formula $n-1$ \end_inset spremenljivkami in dobljen sistem uredimo. Po I. P. ima slednji netrivialno rešitev \begin_inset Formula $\left(\alpha_{1},\dots,\alpha_{n-1}\right)$ \end_inset . To rešitev vstavimo v izraz za \begin_inset Formula $x_{n}$ \end_inset in dobimo \begin_inset Formula $\alpha_{n}$ \end_inset in s tem \begin_inset Formula $\left(\alpha_{1},\dots,\alpha_{n-1},\alpha_{n}\right)$ \end_inset kot netrivialno rešitev sistema z \begin_inset Formula $m$ \end_inset vrsticami. \end_layout \end_deeper \begin_layout Claim* Linearna kombinacija dveh rešitev homogenega sistema je spet njegova rešitev. \end_layout \begin_layout Proof Če sta \begin_inset Formula $\left(s_{1},\dots,s_{n}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(t_{1},\dots,t_{n}\right)$ \end_inset dve rešitvi homogenega sistema, velja za \begin_inset Formula $\vec{s}$ \end_inset \begin_inset Formula $\forall i:\left\langle \left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right),\left(s_{1},\dots,s_{n}\right)\right\rangle =a_{i,1}s_{1}+\cdots+a_{i,n}s_{n}=0$ \end_inset in enako za \begin_inset Formula $\vec{t}$ \end_inset . Dokažimo \begin_inset Formula $\forall\alpha,\beta\in\mathbb{R},i:\left\langle \left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right),\alpha\left(s_{1},\dots,s_{n}\right)+\beta\left(t_{1},\dots,t_{n}\right)\right\rangle =0$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \left\langle \left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right),\alpha\left(s_{1},\dots,s_{n}\right)+\beta\left(t_{1},\dots,t_{n}\right)\right\rangle =\left\langle \alpha\left(s_{1},\dots,s_{n}\right)+\beta\left(t_{1},\dots,t_{n}\right),\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle = \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =\alpha\left\langle \vec{s},\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle +\beta\left\langle \vec{t},\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle =\alpha0+\beta0 \] \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Splošna rešitev \begin_inset Formula $\vec{x}$ \end_inset rešljivega nehomogenega sistema s partikularno rešitvijo \begin_inset Formula $\vec{p}$ \end_inset je \begin_inset Formula $\vec{x}=\vec{p}+\vec{h}$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\vec{h}$ \end_inset rešitev temu sistemu prirejenega homogenega sistema (desno stvar smo prepisali z ničlami). \end_layout \begin_layout Remark* Trdimo, da je množica rešitev nehomogenega sistema samo množica rešitev prirejenega homogenega sistema, premaknjena za partikularno rešitev nehomogenega sistema. \end_layout \begin_layout Proof Velja \begin_inset Formula $\forall i:\left\langle \vec{p},\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle =b_{i}\wedge\left\langle \vec{h},\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle =0$ \end_inset . Dokažimo \begin_inset Formula $\forall i:\left\langle \vec{p}+\vec{h},\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle =b_{i}$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{p}+\vec{h},\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle =\left\langle \vec{p},\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle +\left\langle \vec{h}\left(a_{i,1},\dots,a_{i,n}\right)\right\rangle =b_{i}+0=b_{i} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Predoločeni sistemi \end_layout \begin_layout Standard Predoločen sistem, torej tak z več enačbami kot spremenljivkami, je običajno, a ne nujno, nerešljiv. \end_layout \begin_layout Definition* Posplošena rešitev sistema linearnih enačb je taka \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terica števil \begin_inset Formula $\left(x_{1},\dots x_{n}\right)$ \end_inset , za katero je vektor levih strani \begin_inset Formula $\left(a_{1,1}x_{1}+\cdots+a_{1,n}x_{n},\dots,a_{m,1}x_{1}+\cdots+a_{m,n}x_{n}\right)$ \end_inset najbližje vektorju desnih strani \begin_inset Formula $\left(b_{1},\dots,b_{n}\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Remark* Če je sistem rešljiv, se njegova rešitev ujema s posplošeno rešitvijo. Po metodi najmanjših kvadratov želimo minimizirati izraz \begin_inset Formula $\left(a_{1,1}x_{1}+\cdots+a_{1,n}x_{n}-b_{1}\right)^{2}+\cdots+\left(a_{m,1}x_{1}+\cdots+a_{m,n}x_{n}-b_{n}\right)^{2}$ \end_inset oziroma kvadrat norme razlike \begin_inset Formula $\left|\left|x_{1}\vec{a_{1}}+\cdots+x_{n}\vec{a_{n}}-\vec{b}\right|\right|^{2}$ \end_inset . \begin_inset Foot status open \begin_layout Plain Layout Z \begin_inset Formula $\vec{a_{i}}$ \end_inset označujemo stolpične vektorje sistema, torej \begin_inset Formula $\vec{a_{i}}=\left(a_{1,i},\dots,a_{m,i}\right)$ \end_inset . \end_layout \end_inset Podobno kot pri regresijski premici želimo pravokotno projicirati \begin_inset Formula $\vec{b}$ \end_inset na \begin_inset Formula $\Lin\left\{ \vec{a_{1}},\dots,\vec{a_{n}}\right\} $ \end_inset . Iščemo torej take skalarje \begin_inset Formula $\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $\vec{a_{1}}x_{1}+\cdots+\vec{a_{n}}x_{n}-\vec{b}\perp\vec{a_{1}},\dots,\vec{a_{n}}$ \end_inset (hkrati pravokotna na vse vektorje, ki določajo to linearno ogrinjačo). Preuredimo skalarne produkte in zopet dobimo sistem enačb: \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{a_{1}}x_{1}+\cdots+\vec{a_{n}}x_{n}-\vec{b},\vec{a_{1}}\right\rangle =\cdots=\left\langle \vec{a_{1}}x_{1}+\cdots+\vec{a_{n}}x_{n}-\vec{b},\vec{a_{n}}\right\rangle =0 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ x_{1}\left\langle \vec{a_{1}},\vec{a_{1}}\right\rangle +\cdots+x_{n}\left\langle \vec{a_{n}},\vec{a_{1}}\right\rangle =\left\langle \vec{b},\vec{a_{1}}\right\rangle \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \cdots \] \end_inset \begin_inset Formula \[ x_{1}\left\langle \vec{a_{1}},\vec{a_{n}}\right\rangle +\cdots+x_{n}\left\langle \vec{a_{n}},\vec{a_{n}}\right\rangle =\left\langle \vec{b},\vec{a_{n}}\right\rangle \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Remark* Izkaže se, da je zgornji sistem vedno rešljiv. Enolično takrat, ko so \begin_inset Formula $\left\{ \vec{a_{1}},\dots,\vec{a_{n}}\right\} $ \end_inset linearno neodvisni. Če je neenolično rešljiv, pa poiščemo njegovo najkrajšo rešitev. \end_layout \begin_layout Subsubsection Poddoločeni sistemi \end_layout \begin_layout Claim* Poddoločen sistem, torej tak, ki ima več spremenljivk kot enačb, ima neskončno rešitev, čim je rešljiv. \end_layout \begin_layout Proof Sledi iz zgornjih dokazov, da ima vsak poddoločen homogen sistem neskončno rešitev in da je \begin_inset Formula $\vec{p}+\vec{h}$ \end_inset splošna rešitev nehomogenega sistema, če je \begin_inset Formula $\vec{p}$ \end_inset partikularna rešitev tega sistema in \begin_inset Formula $\vec{h}$ \end_inset splošna rešitev prirejenega homogenega sistema. \end_layout \begin_layout Remark* Seveda je lahko poddoločen sistem nerešljiv. Trivialen primer: \begin_inset Formula $x+y+z=1$ \end_inset , \begin_inset Formula $x+y+z=2$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Kadar ima sistem neskončno rešitev, nas često zanima najkrajša (recimo zadnja opomba v prejšnji sekciji). Geometrijski gledano je najkrajša rešitev pravokotna projekcija izhodišča na presek hiperravnin, ki so množica rešitve sistema. Vsaka enačba določa eno hiperravnino v normalni obliki, torej \begin_inset Formula $\left\langle \vec{r},\vec{n_{i}}\right\rangle =b_{i}$ \end_inset . Projekcija izhodišča na hiperravnino v normalni obliki je presečišče premice, ki gre skozi izhodišče in je pravokotna na ravnino, torej \begin_inset Formula $\vec{r}=t\vec{n_{i}}$ \end_inset , in ravnine same. Vstavimo drugo enačbo v prvo in dobimo \begin_inset Formula $\left\langle t\vec{n_{i}},\vec{n_{i}}\right\rangle =b_{i}$ \end_inset in izrazimo \begin_inset Formula $t=\frac{b}{\left\langle \vec{n_{i}},\vec{n_{i}}\right\rangle }$ \end_inset , s čimer dobimo \begin_inset Formula $\vec{r}=\frac{b}{\left\langle \vec{n_{i}},\vec{n_{i}}\right\rangle }\vec{n_{i}}$ \end_inset . Doslej je to le projekcija na eno hiperravnino. \end_layout \begin_layout Standard Za pravokotno projekcijo na presek hiperravnin pa najprej določimo ravnino, ki je pravokotna na vse hiperravnine sistema, torej \begin_inset Formula $\vec{r}=t_{1}\vec{n_{1}}+\cdots+t_{m}\vec{n_{m}}$ \end_inset , in najdimo presek te ravnine z vsemi hiperravninami. To storimo tako, da enačbo ravnine vstavimo v enačbe hiperravnin in jih uredimo: \begin_inset Formula $\left\langle \vec{r},\vec{n_{i}}\right\rangle =b_{i}\sim\left\langle t_{1}\vec{n_{1}}+\cdots+t_{m}\vec{n_{m}},\vec{n_{i}}\right\rangle =b_{i}\sim t_{1}\left\langle \vec{n_{1}},\vec{n_{i}}\right\rangle +\cdots+t_{m}\left\langle \vec{n_{m}},\vec{n_{i}}\right\rangle =b_{i}$ \end_inset . To nam da sistem enačb \begin_inset Formula \[ t_{1}\left\langle \vec{n_{1}},\vec{n_{1}}\right\rangle +\cdots+t_{m}\left\langle \vec{n_{m}},\vec{n_{1}}\right\rangle =b_{1} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \cdots \] \end_inset \begin_inset Formula \[ t_{1}\left\langle \vec{n_{1}},\vec{n_{m}}\right\rangle +\cdots+t_{m}\left\langle \vec{n_{m}},\vec{n_{m}}\right\rangle =b_{m} \] \end_inset Rešimo sistem in dobimo \begin_inset Formula $\left(t_{1},\dots,t_{m}\right)$ \end_inset , kar vstavimo v enačbo ravnine \begin_inset Formula $\vec{r}=t_{1}\vec{n_{1}}+\cdots+t_{m}\vec{n_{m}}$ \end_inset , da dobimo najkrajšo rešitev. \end_layout \begin_layout Subsection Matrike \end_layout \begin_layout Definition* \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset matrika je element \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R}^{n}\right)^{m}$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $A=\left(\left(a_{1,1},\dots,a_{1,n}\right),\dots,\left(a_{m,1},\dots,a_{m,n}\right)\right)$ \end_inset . Ima \begin_inset Formula $m$ \end_inset vrstic in \begin_inset Formula $n$ \end_inset stolpcev, zato jo pišemo takole: \begin_inset Formula \[ A=\left[\begin{array}{ccc} a_{1,1} & \cdots & a_{1,n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{m,1} & \cdots & a_{m,n} \end{array}\right] \] \end_inset Matrikam velikosti \begin_inset Formula $1\times n$ \end_inset pravimo vrstični vektor, matrikam velikosti \begin_inset Formula $m\times1$ \end_inset pa stolpični vektor. Obe vrsti običajno identificiramo z vektorji. \begin_inset Formula $\left[1\right]$ \end_inset identificiramo z 1. Na preseku \begin_inset Formula $i-$ \end_inset te vrstice in \begin_inset Formula $j-$ \end_inset tega stolpca matrike se nahaja element \begin_inset Formula $a_{i,j}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Seštevanje matrik je definirano le za matrike enakih dimenzij. Vsota matrik \begin_inset Formula $A+B$ \end_inset je matrika \begin_inset Formula \[ A+B=\left[\begin{array}{ccc} a_{1,1}+b_{1,1} & \cdots & a_{1,n}+b_{1,n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{m,1}+b_{m.1} & \cdots & a_{m,n}+b_{m,n} \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Remark* Ničelna matrika 0 je aditivna enota. \begin_inset Formula \[ 0=\left[\begin{array}{ccc} 0 & \cdots & 0\\ \vdots & & \vdots\\ 0 & \cdots & 0 \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Produkt matrike s skalarjem. \begin_inset Formula \[ A\cdot\alpha=\alpha\cdot A=\left[\begin{array}{ccc} \alpha a_{1,1} & \cdots & \alpha a_{1,n}\\ \vdots & & \vdots\\ \alpha a_{m,1} & \cdots & \alpha a_{m,n} \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Produkt dveh matrik \begin_inset Formula $A_{m\times n}\cdot B_{n\times p}=C_{m\times p}$ \end_inset . Velja \begin_inset Formula $c_{i,j}=\sum_{k=1}^{n}a_{i,k}b_{j,k}$ \end_inset . (razmislek prepuščen bralcu) \end_layout \begin_layout Remark* Kvadratna matrika identiteta \begin_inset Formula $I$ \end_inset je multiplikativna enota: \begin_inset Formula $i_{ij}=\begin{cases} 0 & ;i\not=j\\ 1 & ;i=j \end{cases}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Transponiranje matrike \begin_inset Formula $A_{m\times n}^{T}=B_{n\times m}$ \end_inset . \begin_inset Formula $b_{ij}=a_{ji}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Remark* Lastnosti transponiranja: \begin_inset Formula $\left(A^{T}\right)^{T}=A$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(A+B\right)^{T}=A^{T}+B^{T}$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\alpha A\right)^{T}=\alpha A^{T}$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(AB\right)^{T}=B^{T}A^{T}$ \end_inset , \begin_inset Formula $I^{T}=I$ \end_inset , \begin_inset Formula $0^{T}=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Matrični zapis sistema linearnih enačb \end_layout \begin_layout Standard Matrika koeficientov vsebuje koeficiente, imenujmo jo \begin_inset Formula $A$ \end_inset (ena vrstica matrike je ena enačba v sistemu). Stolpični vektor spremenljivk vsebuje spremenljivke \begin_inset Formula $\vec{x}=\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)$ \end_inset . Vektor desne strani vsebuje desne strani \begin_inset Formula $\vec{b}=\left(b_{1},\dots,b_{m}\right)$ \end_inset . Sistem torej zapišemo kot \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Tudi Gaussovo metodo lahko zapišemo matrično. Trem elementarnim preoblikovanjem, ki ne spremenijo množice rešitev, priredimo ustrezne t. i. elementarne matrike: \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $E_{i,j}\left(\alpha\right)$ \end_inset : identiteta, ki ji na \begin_inset Formula $i,j-$ \end_inset to mesto prištejemo \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset . Ustreza prištevanju \begin_inset Formula $\alpha-$ \end_inset kratnika \begin_inset Formula $j-$ \end_inset te vrstice k \begin_inset Formula $i-$ \end_inset ti vrstici. \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $P_{ij}$ \end_inset : v \begin_inset Formula $I$ \end_inset zamenjamo \begin_inset Formula $i-$ \end_inset to in \begin_inset Formula $j-$ \end_inset to vrstico. Ustreza zamenjavi \begin_inset Formula $i-$ \end_inset te in \begin_inset Formula $j-$ \end_inset te vrstice. \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $E_{i}\left(\alpha\right)$ \end_inset : v \begin_inset Formula $I$ \end_inset pomnožiš \begin_inset Formula $i-$ \end_inset to vrstico z \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset . Ustreza množenju \begin_inset Formula $i-$ \end_inset te vrstice s skalarjem \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Fact* Vsako matriko je moč z levim množenjem z elementarnimi matrikami (Gaussova metoda) prevesti na reducirano vrstično stopničasto formo/obliko. ZDB \begin_inset Formula $\forall A\in M\left(\mathbb{R}\right)\exists E_{1},\dots,E_{k}\ni:R=E_{1}\cdot\cdots\cdot E_{k}\cdot A$ \end_inset je r. v. s. f. Ko rešujemo sistem s temi matrikami množimo levo in desno stran sistema. \end_layout \begin_layout Subsubsection Postopek iskanja posplošene rešitve predoločenega sistema \end_layout \begin_layout Enumerate Sistem \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset z leve pomnožimo z \begin_inset Formula $A^{T}$ \end_inset in dobimo sistem \begin_inset Formula $A^{T}A\vec{x}=A^{T}\vec{b}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate Poiščemo običajno rešitev dobljenega sistema, za katero se izkaže, da vselej obstaja (dokaz v 2. semestru). \end_layout \begin_layout Enumerate Dokažemo, da je običajna rešitev \begin_inset Formula $A^{T}A\vec{x}=A^{T}\vec{b}$ \end_inset enaka posplošeni rešitvi \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula $\left|\left|A\vec{x}-\vec{b}\right|\right|^{2}$ \end_inset bi radi minimizirali. Naj bo \begin_inset Formula $\vec{x_{0}}$ \end_inset običajna rešitev sistema \begin_inset Formula $A^{T}A\vec{x}=A^{T}\vec{b}$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \left|\left|A\vec{x}-\vec{b}\right|\right|^{2}=\left|\left|A\vec{x}-A\vec{x_{0}}+A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right|\right|^{2} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Naj bosta \begin_inset Formula $\vec{u}=A\vec{x}-A\vec{x_{0}}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{v}=A\vec{x_{0}}-\vec{b}$ \end_inset . Trdimo, da \begin_inset Formula $\vec{u}\perp\vec{v}$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\left\langle \vec{u},\vec{v}\right\rangle =0$ \end_inset . Dokažimo: \begin_inset Formula \[ \left\langle A\vec{x}-A\vec{x_{0}},A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right\rangle =\left\langle A\left(\vec{x}-\vec{x_{0}}\right),A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right\rangle =\left(A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right)^{T}A\left(\vec{x}-\vec{x_{0}}\right)=\left(A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right)^{T}\left(A^{T}\right)^{T}\left(\vec{x}-\vec{x_{0}}\right)= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =\left(A^{T}\left(A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right)\right)^{T}\left(\vec{x}-\vec{x_{0}}\right)=\left(A^{T}A\vec{x_{0}}-A^{T}\vec{b}\right)\left(\vec{x}-\vec{x_{0}}\right)\overset{\text{predpostavka o }\vec{x_{0}}}{=}0\left(\vec{x}-\vec{x_{0}}\right) \] \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Ker sedaj vemo, da sta \begin_inset Formula $\vec{u}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{v}$ \end_inset pravokotna, lahko uporabimo Pitagorov izrek, ki za njiju pravi \begin_inset Formula $\left|\left|\vec{u}+\vec{v}\right|\right|^{2}=\left|\left|\vec{u}\right|\right|^{2}+\left|\left|\vec{v}\right|\right|^{2}$ \end_inset . V naslednjih izpeljavah je \begin_inset Formula $\vec{x}$ \end_inset poljuben, \begin_inset Formula $\vec{x_{0}}$ \end_inset pa kot prej. \begin_inset Formula \[ \left|\left|A\vec{x}-\vec{b}\right|\right|^{2}=\left|\left|A\vec{x}-A\vec{x_{0}}+A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right|\right|^{2}=\left|\left|A\vec{x}-A\vec{x_{0}}\right|\right|^{2}+\left|\left|A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right|\right|^{2}\geq\left|\left|A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right|\right|^{2} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left|\left|A\vec{x}-\vec{b}\right|\right|^{2}\geq\left|\left|A\vec{x_{0}}-\vec{b}\right|\right|^{2}, \] \end_inset kar pomeni , da je \begin_inset Formula $\vec{x_{0}}$ \end_inset manjši ali enak kot vsi ostale \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terice spremenljivk. \end_layout \begin_layout Subsubsection Najkrajša rešitev sistema \end_layout \begin_layout Standard Ta sekcija je precej dobesedno povzeta po profesorjevi beamer skripti. \end_layout \begin_layout Standard Sistem \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset je lahko neenolično rešljiv. Tedaj nas često zanima po normi najkrajša rešitev sistema. \end_layout \begin_layout Claim* Najkrajša rešitev sistema \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset je \begin_inset Formula $A^{T}\vec{y_{0}}$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\vec{y_{0}}$ \end_inset poljubna rešitev sistema \begin_inset Formula $AA^{T}\vec{y}=\vec{b}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $\vec{x_{0}}$ \end_inset poljubna rešitev sistema \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{y_{0}}$ \end_inset poljubna rešitev sistema \begin_inset Formula $AA^{T}\vec{y}=\vec{b}$ \end_inset . Dokazali bi radi, da velja \begin_inset Formula $\left|\left|A^{T}\vec{y_{0}}\right|\right|^{2}\leq\left|\left|\vec{x_{0}}\right|\right|^{2}$ \end_inset . Podobno, kot v prejšnji sekciji: \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula \[ \left|\left|\vec{x_{0}}\right|\right|^{2}=\left|\left|\vec{x_{0}}-A^{T}\vec{y_{0}}+A^{T}\vec{y_{0}}\right|\right|^{2}=\left|\left|u+v\right|\right|^{2} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Dokažimo, da sta \begin_inset Formula $\vec{u}=\vec{x_{0}}-A^{T}\vec{y_{0}}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{v}=A^{T}\vec{y_{0}}$ \end_inset pravokotna, da lahko uporabimo pitagorov izrek v drugi vrstici: \begin_inset Formula \[ \left\langle \vec{x_{0}}-A^{T}\vec{y_{0}},A^{T}\vec{y_{0}}\right\rangle =\left(\vec{x_{0}}-A^{T}\vec{y_{0}}\right)^{T}A^{T}\vec{y_{0}}=\left(A\left(\vec{x_{0}}-A^{T}\vec{y_{0}}\right)\right)^{T}\vec{y_{0}}=\left(A\vec{x_{0}}-AA^{T}\vec{y_{0}}\right)^{T}\vec{y_{0}}=\left(\vec{b}-\vec{b}\right)^{T}\vec{y_{0}}=0 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left|\left|u+v\right|\right|^{2}=\left|\left|u\right|\right|^{2}+\left|\left|v\right|\right|^{2}=\left|\left|\vec{x_{0}}-A^{T}\vec{y_{0}}+A^{T}\vec{y_{0}}\right|\right|^{2}=\left|\left|\vec{x_{0}}-A^{T}\vec{y_{0}}\right|\right|^{2}+\left|\left|A^{T}\vec{y_{0}}\right|\right|^{2}\geq\left|\left|A^{T}\vec{y_{0}}\right|\right| \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left|\left|\vec{x_{0}}\right|\right|^{2}\geq\left|\left|A^{T}\vec{y_{0}}\right|\right| \] \end_inset \end_layout \begin_layout Remark* Iz rešljivosti \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset sledi rešljivost \begin_inset Formula $AA^{T}\vec{y}=\vec{b}$ \end_inset , toda to znamo dokazati šele v drugem semestru. \end_layout \begin_layout Subsubsection Inverzi matrik \end_layout \begin_layout Definition* Matrika \begin_inset Formula $B$ \end_inset je inverz matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset , če velja \begin_inset Formula $AB=I$ \end_inset in \begin_inset Formula $BA=I$ \end_inset . Matrika \begin_inset Formula $A$ \end_inset je obrnljiva, če ima inverz, sicer je neobrnljiva. \end_layout \begin_layout Claim* Če inverz obstaja, je enoličen. \end_layout \begin_layout Proof Naj bosta \begin_inset Formula $B_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $B_{2}$ \end_inset inverza \begin_inset Formula $A$ \end_inset . Velja \begin_inset Formula $AB_{1}=B_{1}A=AB_{2}=B_{2}A=I$ \end_inset . \begin_inset Formula $B_{1}=B_{1}I=B_{1}\left(AB_{2}\right)=\left(B_{1}A\right)B_{2}=IB_{2}=B_{2}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Če inverz \begin_inset Formula $A$ \end_inset obstaja, ga označimo z \begin_inset Formula $A^{-1}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Primeri obrnljivih matrik: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Identična matrika \begin_inset Formula $I$ \end_inset : \begin_inset Formula $I\cdot I=I$ \end_inset , \begin_inset Formula $I^{-1}=I$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize Elementarne matrike: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $E_{ij}\left(\alpha\right)\cdot E_{ij}\left(-\alpha\right)=I$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $E_{ij}\left(\alpha\right)^{-1}=E_{ij}\left(-\alpha\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $P_{ij}\cdot P_{ij}=I$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $P_{ij}^{-1}=P_{ij}$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $E_{i}\left(\alpha\right)\cdot E_{i}\left(\alpha^{-1}\right)=I$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $E_{i}\left(\alpha\right)^{-1}=E_{i}\left(\alpha^{-1}\right)$ \end_inset \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Claim* Produkt obrnljivih matrik je obrnljiva matrika. \end_layout \begin_layout Proof Naj bodo \begin_inset Formula $A_{1},\dots,A_{n}$ \end_inset obrnljive matrike, torej po definiciji velja \begin_inset Formula $A_{1}\cdot\cdots\cdot A_{n}\cdot A_{n}^{-1}\cdot\cdots\cdot A_{1}^{-1}=A_{n}\cdot\cdots\cdot A_{1}\cdot A_{1}^{-1}\cdot\cdots\cdot A_{n}^{-1}=I$ \end_inset . Opazimo, da velja \begin_inset Formula $\left(A_{1}\cdot\cdots\cdot A_{n}\right)^{-1}=A_{1}^{-1}\cdot\cdots\cdot A_{n}^{-1}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Remark* Vsaka obrnljiva matrika je produkt elementarnih matrik. Dokaz sledi kasneje. \end_layout \begin_layout Example* Primeri neobrnljivih matrik: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Ničelna matrika, saj pri množenju s katerokoli matriko pridela ničelno matriko in velja \begin_inset Formula $I\not=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize Matrike z ničelnim stolpcem/vrstico. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Proof Naj ima \begin_inset Formula $A$ \end_inset vrstico samih ničel. Tedaj za vsako \begin_inset Formula $B$ \end_inset velja, da ima \begin_inset Formula $AB$ \end_inset vrstico samih ničel (očitno po definiciji množenja). \begin_inset Formula $AB$ \end_inset zato ne more biti \begin_inset Formula $I$ \end_inset , saj \begin_inset Formula $I$ \end_inset ne vsebuje nobene vrstice samih ničel. Podobno za ničelni stolpec. \end_layout \end_deeper \begin_layout Itemize Nekvadratne matrike \end_layout \begin_deeper \begin_layout Proof Naj ima \begin_inset Formula $A_{m\times n}$ \end_inset več vrstic kot stolpcev ( \begin_inset Formula $m>n$ \end_inset ). PDDRAA obstaja \begin_inset Formula $B$ \end_inset , da \begin_inset Formula $AB=I$ \end_inset . Uporabimo Gaussovo metodo na \begin_inset Formula $A$ \end_inset . Z levim množenjem \begin_inset Formula $A$ \end_inset z nekimi elementarnimi matrikami lahko pridelamo RVSO. \begin_inset Formula $E_{1}\cdots E_{n}A=R$ \end_inset . \begin_inset Formula $E_{1}\cdots E_{n}AB=E_{1}\cdots E_{n}I=E_{1}\cdots E_{n}=RB$ \end_inset . Toda \begin_inset Formula $R$ \end_inset ima po konstrukciji ničelno vrstico (je namreč \begin_inset Formula $A$ \end_inset podobna RVSO in a ima več vrstic kot stolpcev). Potemtakem ima tudi \begin_inset Formula $RB$ \end_inset ničelno vrstico, torej je neobrnljiva, toda \begin_inset Formula $RB$ \end_inset je enak produktu elementarnih matrik, torej bi morala biti obrnljiva. \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Remark* Iz \begin_inset Formula $AB=I$ \end_inset ne sledi nujno \begin_inset Formula $BA=I$ \end_inset . Primer: \begin_inset Formula $A=\left[\begin{array}{ccc} 1 & 0 & 0\\ 0 & 1 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset , \begin_inset Formula $B=\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & 1\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset , \begin_inset Formula $AB=\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & 1 \end{array}\right]$ \end_inset , \begin_inset Formula $BA=\left[\begin{array}{ccc} 1 & 0 & 0\\ 0 & 1 & 0\\ 0 & 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset . Velja pa to za kvadratne matrike. Dokaz kasneje. \end_layout \begin_layout Subsubsection Karakterizacija obrnljivih matrik \end_layout \begin_layout Theorem* Za vsako kvadratno matriko \begin_inset Formula $A$ \end_inset so naslednje trditve ekvivalentne: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $A$ \end_inset je obrnljiva \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $A$ \end_inset ima levi inverz ( \begin_inset Formula $\exists B\ni:BA=I$ \end_inset ) \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $A$ \end_inset ima desni inverz ( \begin_inset Formula $\exists B\ni:AB=I$ \end_inset ) \end_layout \begin_layout Enumerate stolpci \begin_inset Formula $A$ \end_inset so linearno neodvisni \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\forall\vec{x}:A\vec{x}=0\Rightarrow\vec{x}=0$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate stolpci \begin_inset Formula $A$ \end_inset so ogrodje \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "enu:VbEx:Ax=b" \end_inset \begin_inset Formula $\forall\vec{b}\exists\vec{x}\ni:A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate RVSO \begin_inset Formula $A$ \end_inset je \begin_inset Formula $I$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $A$ \end_inset je produkt elementarnih matrik \end_layout \end_deeper \begin_layout Standard Shema dokaza teh ekvivalenc je zanimiv graf. Bralcu je prepuščena njegova skica. \end_layout \begin_layout Proof Dokazujemo ekvivalenco. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(1\Rightarrow2\right)$ \end_inset Že dokazano zgoraj. \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(1\Rightarrow3\right)$ \end_inset Že dokazano zgoraj. \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(2\Rightarrow5\right)$ \end_inset Naj \begin_inset Formula $\exists B\ni:BA=I$ \end_inset . Dokažimo, da \begin_inset Formula $\forall\vec{x}:A\vec{x}=0\Rightarrow\vec{x}=0$ \end_inset . Pa dajmo: \begin_inset Formula $A\vec{x}=0\Rightarrow B\left(A\vec{x}\right)=B0=0=\left(BA\right)\vec{x}=I\vec{x}=\vec{x}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(3\Rightarrow7\right)$ \end_inset Naj \begin_inset Formula $\exists B\ni:AB=I$ \end_inset . Dokažimo, da \begin_inset Formula $\forall\vec{b}\exists\vec{x}\ni:A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset . Vzemimo \begin_inset Formula $\vec{x}=B\vec{b}$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $A\vec{x}=AB\vec{b}=I\vec{b}=\vec{b}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(5\Rightarrow4\right)$ \end_inset Naj \begin_inset Formula $\forall\vec{x}:A\vec{x}=0\Rightarrow\vec{x}=0$ \end_inset . Dokažimo, da so stolpci \begin_inset Formula $A$ \end_inset linearno neodvisni. Naj bo \begin_inset Formula $A=\left[\begin{array}{ccc} a_{11} & \cdots & a_{1n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{n1} & \cdots & a_{mn} \end{array}\right]$ \end_inset , \begin_inset Formula $\vec{x}=\left[\begin{array}{c} x_{1}\\ \vdots\\ x_{n} \end{array}\right]$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $A\vec{x}=\left[\begin{array}{ccc} a_{11}x_{1} & \cdots & a_{1n}x_{n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{n1}x_{1} & \cdots & a_{mn}x_{n} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{c} a_{11}\\ \vdots\\ a_{m1} \end{array}\right]x_{1}+\cdots+\left[\begin{array}{c} a_{1n}\\ \vdots\\ a_{mn} \end{array}\right]x_{n}=\vec{a_{1}}x_{1}+\cdots+\vec{a_{n}}x_{n}$ \end_inset . Po definiciji \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "def:vsi0" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset za linearno neodvisnost mora veljati \begin_inset Formula $\vec{a_{1}}x_{1}+\cdots+\vec{a_{n}}x_{n}=0\Rightarrow x_{1}=\cdots=x_{n}=0$ \end_inset . Ravno to pa smo predpostavili. \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(7\Rightarrow6\right)$ \end_inset Uporabimo iste oznake kot zgoraj. Za poljuben \begin_inset Formula $\vec{b}$ \end_inset iščemo tak \begin_inset Formula $\vec{x}$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $\vec{a_{1}}x_{1}+\cdots+\vec{a_{n}}x_{n}=A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset (definicija ogrodja). Po predpostavki \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "enu:VbEx:Ax=b" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset velja, da \begin_inset Formula $\forall\vec{b}\exists\vec{x}\ni:A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset . Torej po predpostavki najdemo ustrezen \begin_inset Formula $\vec{x}$ \end_inset za poljuben \begin_inset Formula $\vec{b}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(4\Rightarrow8\right)$ \end_inset Za dokaz uvedimo nekaj lem, ki dokažejo trditev. \begin_inset CommandInset counter LatexCommand set counter "theorem" value "0" lyxonly "false" \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Lemma \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "lem:kom1" \end_inset Če ima \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset LN stolpce in če je \begin_inset Formula $C_{n\times n}$ \end_inset obrnljiva, ima tudi \begin_inset Formula $CA$ \end_inset LN stolpce. \end_layout \begin_layout Proof Naj bodo \begin_inset Formula $a_{1},\dots,a_{n}$ \end_inset stolpci \begin_inset Formula $A$ \end_inset . Velja \begin_inset Formula $Ax=0\Rightarrow x=0$ \end_inset . Dokazati želimo, da \begin_inset Formula $CAx=0\Rightarrow x=0$ \end_inset . Predpostavimo \begin_inset Formula $CAx=0$ \end_inset . Množimo obe strani z \begin_inset Formula $C^{-1}$ \end_inset . \begin_inset Formula $C^{-1}CAx=C^{-1}0\sim IAx=0\sim Ax=0\Rightarrow x=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Lemma Če ima \begin_inset Formula $A$ \end_inset LN stolpce, ima njena RVSO LN stolpce. \end_layout \begin_layout Proof Po Gaussu obstajajo take elementarne \begin_inset Formula $E_{1},\dots,E_{n}$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $E_{n}\cdots E_{1}A=R$ \end_inset RVSO. Po lemi \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "lem:kom1" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset ima \begin_inset Formula $E_{1}A$ \end_inset LN stolpce, prav tako \begin_inset Formula $E_{2}E_{1}A$ \end_inset in tako dalje, vse do \begin_inset Formula $E_{n}\cdots E_{1}A=R$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Lemma Če ima RVSO \begin_inset Formula $R$ \end_inset LN stolpce, je enaka identiteti. \end_layout \begin_layout Proof PDDRAA \begin_inset Formula $R\not=I$ \end_inset . Tedaj ima bodisi ničelni stolpec bodisi stopnico, daljšo od 1. Če ima ničelni stolpec, ni LN. \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset . Če ima stopnico, daljšo od 1, kar pomeni, da v vrstici takoj za prvo enico obstajajo neki neničelni \begin_inset Formula $\times-$ \end_inset i, pa je stolpec z nekim neničelnim \begin_inset Formula $\times-$ \end_inset om linearna kombinacija ostalih stolpcev, torej stolpci \begin_inset Formula $R$ \end_inset niso LN \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(6\Rightarrow8\right)$ \end_inset Predpostavimo, da so stolpci \begin_inset Formula $A$ \end_inset ogrodje in dokazujemo, da RVSO \begin_inset Formula $A$ \end_inset je \begin_inset Formula $I$ \end_inset . \begin_inset CommandInset counter LatexCommand set counter "theorem" value "0" lyxonly "false" \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Lemma \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "lem:68kom1" \end_inset Če so stolpci \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset ogrodje in če je \begin_inset Formula $C_{n\times n}$ \end_inset obrnljica, so tudi stolpci \begin_inset Formula $CA$ \end_inset ogrodje. \end_layout \begin_layout Proof Naj bodo stolpci \begin_inset Formula $A$ \end_inset ogrodje. Torej \begin_inset Formula $\forall b\exists x\ni:Ax=C^{-1}b$ \end_inset . Množimo obe strani z \begin_inset Formula $C^{-1}$ \end_inset . \begin_inset Formula $\forall b\exists x\ni:CAx=b$ \end_inset — stolpci \begin_inset Formula $CA$ \end_inset so ogrodje. \end_layout \begin_layout Lemma Če so stolpci \begin_inset Formula $A$ \end_inset ogrodje, so stolpci njene RVSO ogrodje. \end_layout \begin_layout Proof Po Gaussu obstajajo take elementarne \begin_inset Formula $E_{1},\dots,E_{n}$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $E_{n}\cdots E_{1}A=R$ \end_inset RVSO. Po lemi \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "lem:68kom1" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset so stolpci \begin_inset Formula $E_{1}A$ \end_inset ogrodje in tudi stolpci \begin_inset Formula $E_{2}E_{1}A$ \end_inset so ogrodje in tako dalje vse do \begin_inset Formula $R$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Lemma Če so stolpci RVSO \begin_inset Formula $R$ \end_inset ogrodje, je \begin_inset Formula $R=I$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof PDDRAA \begin_inset Formula $R\not=I$ \end_inset . Tedaj ima bodisi ničelni stolpec bodisi stopnico, daljšo od 1. Če ima ničelni stolpec, stolpci niso ogrodje zaradi enoličnosti moči baze (dimenzije prostora). \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset Če ima stopnico, daljšo od 1, pa je stolpec z nekim neničelnim \begin_inset Formula $\times-$ \end_inset om linearna kombinacija ostalih stolpcev, torej stolpci \begin_inset Formula $R$ \end_inset niso ogrodje zaradi enoličnosti moči baze (dimenzije prostora) \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset . \begin_inset Note Note status open \begin_layout Plain Layout (tegale ne razumem zares dobro, niti med predavanji nismo dokazali) \end_layout \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(8\Rightarrow9\right)$ \end_inset Predpostavimo, da je \begin_inset Formula $R\coloneqq\text{RVSO}\left(A\right)=I$ \end_inset . Dokažimo, da je \begin_inset Formula $A$ \end_inset produkt elementarnih matrik. Po Gaussu obstajajo take elementarne matrike \begin_inset Formula $E_{1},\dots,E_{n}$ \end_inset , da \begin_inset Formula $E_{n}\cdots E_{1}A=R$ \end_inset . Elementarne matrike so obrnljive, zato množimo z leve najprej z \begin_inset Formula $E_{n}^{-1}$ \end_inset , nato z \begin_inset Formula $E_{n-1}^{-1}$ \end_inset , vse do \begin_inset Formula $E_{1}^{-1}$ \end_inset in dobimo \begin_inset Formula $A=E_{1}^{-1}\cdots E_{n}^{-1}R$ \end_inset . Upoštevamo, da je inverz elementarne matrike elementarna matrika in da je \begin_inset Formula $R=I$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $A=E_{1}^{-1}\cdots E_{n}^{-1}$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Claim* \begin_inset Formula $A$ \end_inset je obrnljiva \begin_inset Formula $\Leftrightarrow A^{T}$ \end_inset obrnljiva. \end_layout \begin_layout Proof Velja \begin_inset Formula $AB=I\Leftrightarrow\left(AB\right)^{T}=I^{T}\Leftrightarrow B^{T}A^{T}=I$ \end_inset in \begin_inset Formula $BA=I\Leftrightarrow\left(BA\right)^{T}=I^{T}\Leftrightarrow A^{T}B^{T}=I$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Corollary* \begin_inset Formula $\left(A^{T}\right)^{-1}=\left(A^{-1}\right)^{T}$ \end_inset in vrstice so LN in ogrodje. \end_layout \begin_layout Remark* Inverz \begin_inset Formula $A$ \end_inset lahko izračunamo po Gaussu. Zapišemo razširjeno matriko \begin_inset Formula $\left[A,I\right]$ \end_inset in na obeh applyamo iste elementarne transformacije, da \begin_inset Formula $A$ \end_inset pretvorimo v RVSO. Če je \begin_inset Formula $A$ \end_inset obrnljiva, dobimo na levi identiteto, na desni pa \begin_inset Formula $A^{-1}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsection Determinante \end_layout \begin_layout Definition* Vsaki kvadratni matriki \begin_inset Formula $A$ \end_inset priredimo število \begin_inset Formula $\det A$ \end_inset . Definicija za \begin_inset Formula $1\times1$ \end_inset matrike: \begin_inset Formula $\det\left[a\right]\coloneqq a$ \end_inset . Rekurzivna definicija za \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset matrike: \begin_inset Formula \[ \det\left[\begin{array}{ccc} a_{11} & \cdots & a_{1n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{n1} & \cdots & a_{nn} \end{array}\right]=\sum_{k=1}^{n}\left(-1\right)^{k+1}a_{1k}\det A_{1k}, \] \end_inset kjer \begin_inset Formula $A_{ij}$ \end_inset predstavja \begin_inset Formula $A$ \end_inset brez \begin_inset Formula $i-$ \end_inset te vrstice in \begin_inset Formula $j-$ \end_inset tega stolpca. Tej formuli razvoja se reče \begin_inset Quotes gld \end_inset razvoj determinante po prvi vrstici \begin_inset Quotes grd \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $2\times2$ \end_inset determinanta. \begin_inset Formula $\det\left[\begin{array}{cc} a & b\\ c & d \end{array}\right]=ad-bc$ \end_inset . Geometrijski pomen je ploščina paralelograma, ki ga razpenjata \begin_inset Formula $\left(c,d\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(a,b\right)$ \end_inset , kajti ploščina bi bila \begin_inset Formula $\left(a+c\right)\left(b+d\right)-2bc-2\frac{cd}{2}-2\frac{ab}{2}=\cancel{ab}+\cancel{cb}+ad+\cancel{cd}-\cancel{2}bc-\cancel{cd}-\cancel{ab}=ad-bc$ \end_inset . Če zamenjamo vrstni red vektorjev, pa dobimo za predznak napačen rezultat, torej je ploščina enaka \begin_inset Formula $\left|\det\left[\begin{array}{cc} a & b\\ c & d \end{array}\right]\right|$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $3\times3$ \end_inset determinanta. \begin_inset Formula \[ \det\left[\begin{array}{ccc} a_{11} & a_{12} & a_{13}\\ a_{21} & a_{22} & a_{23}\\ a_{31} & a_{32} & a_{33} \end{array}\right]=a_{11}\det\left[\begin{array}{cc} a_{22} & a_{23}\\ a_{32} & a_{33} \end{array}\right]-a_{12}\det\left[\begin{array}{cc} a_{21} & a_{23}\\ a_{31} & a_{33} \end{array}\right]+a_{13}\left[\begin{array}{cc} a_{21} & a_{22}\\ a_{31} & a_{32} \end{array}\right]= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ a_{11}\left(a_{22}a_{33}-a_{23}a_{32}\right)-a_{12}\left(a_{21}a_{33}-a_{23}a_{31}\right)+a_{13}\left(a_{21}a_{32}-a_{22}a_{31}\right) \] \end_inset To si lahko zapomnimo s Saurusovim pravilom. Pripišemo na desno stran prva dva stolpca in seštejemo produkte po šestih diagonalah. Naraščajoče diagonale (tiste s pozitivnim koeficientom, če bi jih risali kot premice v ravnini) prej negiramo. Geometrijski \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Vektorski produkt. \begin_inset Formula $\left\langle \left(x,y,z\right),\left(a_{21},a_{22},a_{23}\right)\times\left(a_{31},a_{32},a_{33}\right)\right\rangle =\det\left[\begin{array}{ccc} x & y & z\\ a_{21} & a_{22} & a_{23}\\ a_{31} & a_{32} & a_{33} \end{array}\right]$ \end_inset . Torej je \begin_inset Formula $\left[\left(a_{11},a_{12},a_{13}\right),\left(a_{21},a_{22},a_{23}\right),\left(a_{31},a_{32},a_{33}\right)\right]$ \end_inset (mešani produkt) determinanta matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset , torej je \begin_inset Formula $\left|\det A\right|$ \end_inset ploščina paralelpipeda, ki ga razpenjajo trije vrstični vektorji \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Računanje determinant \end_layout \begin_layout Standard Determinante računati po definiciji je precej zahtevno (bojda \begin_inset Formula $O\left(n!\right)$ \end_inset ) za \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset determinanto. Boljšo računsko zahtevnost dobimo z Gaussovo metodo. Oglejmo si najprej posplošeno definicijo determinante: \begin_inset Quotes gld \end_inset razvoj po poljubni \begin_inset Formula $i-$ \end_inset ti vrstici \begin_inset Quotes grd \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ \det A=\sum_{j=1}^{n}\left(-1\right)^{i+j}a_{ij}\det A_{ij} \] \end_inset \begin_inset Quotes grd \end_inset razvoj po poljubnem \begin_inset Formula $j-$ \end_inset tem stolpcu \begin_inset Quotes grd \end_inset \begin_inset Formula \[ \det A=\sum_{i=1}^{n}\left(-1\right)^{i+j}a_{ij}\det A_{ij} \] \end_inset Ti dve formuli sta še vedno nepolinomske zahtevnosti, uporabni pa sta v primerih, ko imamo veliko ničel na kaki vrstici/stolpcu. Determinanta zgornjetrikotne matrike je po tej formuli produkt diagonalcev. \end_layout \begin_layout Standard Kako pa se determinanta obnaša pri elementarnih vrstičnih transformacijah iz Gaussove metode? \end_layout \begin_layout Itemize menjava vrstic \begin_inset Formula $\Longrightarrow$ \end_inset determinanti se spremeni predznak \end_layout \begin_layout Itemize množenje vrstice z \begin_inset Formula $\alpha\Longrightarrow$ \end_inset determinanta se pomnoži z \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize prištevanje večkratnika ene vrstice k drugi \begin_inset Formula $\Longrightarrow$ \end_inset determinanta se ne spremeni \end_layout \begin_layout Standard Časovna zahtevnost Gaussove metode je bojda polinomska \begin_inset Formula $O\left(n^{3}\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Ideja dokaza veljavnosti Gaussove metode: Indukcija po velikosti matrike. \end_layout \begin_layout Standard Baza: \begin_inset Formula $2\times2$ \end_inset matrike \end_layout \begin_layout Standard Korak: Razvoj po vrstici, ki je elementarna transformacija ne spremeni, dobiš \begin_inset Formula $n$ \end_inset \begin_inset Formula $\left(n-1\right)\times\left(n-1\right)$ \end_inset determimant, ki so veljavne po I. P. \end_layout \begin_layout Subsubsection Lastnosti determinante \end_layout \begin_layout Claim* Velja \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\det\left(AB\right)=\det A\det B$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\det A^{T}=\det A$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\det\left[\begin{array}{cc} A & B\\ 0 & C \end{array}\right]=\det A\det C$ \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Proof Dokazujemo tri trditve \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate Dokazujemo \begin_inset Formula $\det\left(AB\right)=\det A\det B$ \end_inset . Obravnavajmo dva posebna primera: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $A$ \end_inset je elementarna: obrat pomeni množenje determinante z \begin_inset Formula $-1$ \end_inset , množenje vrstice z \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset množi determinanto z \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset , prištevanje večkratnika vrstice k drugi vrstici množi determinanto z \begin_inset Formula $1$ \end_inset . Očitno torej trditev velja, če je \begin_inset Formula $A$ \end_inset elementarna. \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $A$ \end_inset ima ničelno vrstico: tedaj ima tudi \begin_inset Formula $AB$ \end_inset ničelno vrstico in je \begin_inset Formula $\det A=0$ \end_inset in \begin_inset Formula $\det AB=0$ \end_inset , torej očitno trditev velja, če ima \begin_inset Formula $A$ \end_inset ničelno vrstico. \end_layout \begin_layout Standard Obravnavajmo še splošen primer: Po Gaussovi metodi obstajajo take elementarne \begin_inset Formula $E_{1},\dots,E_{n}$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $E_{n}\cdots E_{1}A=R$ \end_inset RVSO. Ker je \begin_inset Formula $A$ \end_inset kvadratna, je tudi \begin_inset Formula $R$ \end_inset kvadratna. Ločimo dva primera: \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $R=I$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $\det\left(E_{n}\cdots E_{1}AB\right)=\det E_{n}\cdots\det E_{1}\det AB=\det\left(RB\right)=\det\left(IB\right)=\det B$ \end_inset \begin_inset Formula \[ \det I=\det R=\det E_{n}\cdots\det E_{1}\det A\quad\quad\quad\quad/\cdot\det B \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det I\det B=\det B=\det E_{n}\cdots\det E_{1}\det A\det B \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \cancel{\det E_{n}}\cdots\cancel{\det E_{1}}\det AB=\det B=\cancel{\det E_{n}}\cdots\cancel{\det E_{1}}\det A\det B \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det AB=\det A\det B \] \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Remark* \begin_inset Formula $\exists A^{-1}\Leftrightarrow\det A\not=0$ \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Proof Predpostavimo \begin_inset Formula $A$ \end_inset je obrnljiva. Tedaj \begin_inset Formula $\exists A^{-1}=B\ni:AB=I\overset{\circ\det}{\Longrightarrow}\det\left(AB\right)=\det I$ \end_inset . PDDRAA \begin_inset Formula $\det A\not=0$ \end_inset , tedaj \begin_inset Formula $\det AB=\det B\det A=0\not=\det I=1$ \end_inset . \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Predpostavimo sedaj \begin_inset Formula $A$ \end_inset ni obrnljiva. Tedaj \begin_inset Formula $\nexists A^{-1}\Rightarrow\exists E_{n},\dots,E_{1}\ni:E_{n}\cdots E_{1}A=R$ \end_inset ima ničelno vrstico. Uporabimo isti razmislek kot spodaj, torej \begin_inset Formula $\det R=0\Rightarrow0=\det R=\det E_{n}\cdots\det E_{1}\det A$ \end_inset . Ker so determinante elementarnih matrik vse neničelne, mora biti \begin_inset Formula $\det A$ \end_inset ničeln, da je produkt ničeln. \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $R$ \end_inset ima ničelno vrstico. Tedaj \begin_inset Formula $\det\left(R\right)=0\Rightarrow0=\det R=\det E_{n}\cdots\det E_{1}\det A$ \end_inset . Ker so determinante elementarnih matrik vse neničelne, mora biti \begin_inset Formula $\det A$ \end_inset ničeln, da je produkt ničeln. \end_layout \end_deeper \begin_layout Enumerate Dokazujemo \begin_inset Formula $\det A^{T}=\det A$ \end_inset . \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate Če je \begin_inset Formula $A$ \end_inset elementarna matrika, to drži: \begin_inset Formula $\det P_{ij}=-1=\det P_{ij}^{T}=\det P_{ij}$ \end_inset , \begin_inset Formula $\det E_{i}\left(\alpha\right)=\alpha=\det E_{i}\left(\alpha\right)^{T}=\det E_{i}\left(\alpha\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\det E_{ij}\left(\alpha\right)=1=\det E_{ji}\left(\alpha\right)^{T}=\det E_{ij}\left(\alpha\right)^{T}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate Če ima \begin_inset Formula $A$ \end_inset ničelno vrstico, to drži, saj ima tedaj \begin_inset Formula $A^{T}$ \end_inset ničeln stolpec in \begin_inset Formula $\det A=0=\det A^{T}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate Splošen primer: Po Gaussovi metodi \begin_inset Formula $\exists E_{n},\dots,E_{1}\ni:E_{n}\cdots E_{1}A=\text{RVSO}\left(A\right)=R$ \end_inset . Zopet ločimo dva primera: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $R=I$ \end_inset . \begin_inset Formula $\det R=\det R^{T}=1$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $R$ \end_inset ima ničelno vrstico. \begin_inset Formula $\det R=\det R^{T}=0$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Sedaj vemo, da \begin_inset Formula $\det R=\det R^{T}$ \end_inset . Računajmo: \begin_inset Formula \[ \det R=\det R^{T} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det\left(E_{n}\cdots E_{1}A\right)=\det\left(E_{n}\cdots E_{1}A\right)^{T} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det\left(E_{n}\cdots E_{1}A\right)=\det\left(A^{T}E_{1}^{T}\cdots E_{n}^{T}\right) \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \cancel{\det E_{n}}\cdots\cancel{\det E_{1}}\det A=\det A^{T}\cancel{\det E_{1}^{T}}\cdots\cancel{\det E_{n}^{T}} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det A=\det A^{T} \] \end_inset \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Enumerate Dokazujemo \begin_inset Formula $\det\left[\begin{array}{cc} A & B\\ 0 & C \end{array}\right]=\det A\det C$ \end_inset . Levi izraz v enačbi vsebuje t. i. bločno matriko. Upoštevamo poprej dokazano multiplikativnost determinante in opazimo, da pri bločnem množenju matrik velja \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{cc} A & B\\ 0 & C \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} I & 0\\ 0 & C \end{array}\right]\left[\begin{array}{cc} A & B\\ 0 & I \end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det\left[\begin{array}{cc} A & B\\ 0 & C \end{array}\right]=\det\left[\begin{array}{cc} I & 0\\ 0 & C \end{array}\right]\det\left[\begin{array}{cc} A & B\\ 0 & I \end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det\left[\begin{array}{cc} A & B\\ 0 & C \end{array}\right]=\det C\det A \] \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Standard Pojasnilo: Za \begin_inset Formula $\det C$ \end_inset si razpišemo bločno matriko, za \begin_inset Formula $\det A$ \end_inset si zopet razpišemo bločno matriko in nato z Gaussovimi transformacijami z enicami iz spodnjega desnega bloka izničimo zgornji desni blok ( \begin_inset Formula $B$ \end_inset ). \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Cramerjevo pravilo — eksplicitna formula za rešitve kvadratnega sistema linearnih enačb \end_layout \begin_layout Standard Radi bi dobili eksplicitne formule za komponente rešitve \begin_inset Formula $x_{i}$ \end_inset kvadratnega sistema linearnih enačb \begin_inset Formula $A\vec{x}=\vec{b}$ \end_inset . Izpeljimo torej eksplicitno formulo . Druga/srednja matrika je identična, v kateri smo \begin_inset Formula $i-$ \end_inset ti stolpec zamenjali z vektorjem spremenljivk \begin_inset Formula $\vec{x}$ \end_inset (to označimo z \begin_inset Formula $I_{i}\left(\vec{x}\right)$ \end_inset ), tretja/desna matrika pa je matrika koeficientov v kateri smo \begin_inset Formula $i-$ \end_inset ti stolpec zamenjali z vektorjem desnih strani \begin_inset Formula $b$ \end_inset (to označimo z \begin_inset Formula $A_{i}\left(\vec{x}\right)$ \end_inset ). \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{ccc} a_{11} & \cdots & a_{1n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{n1} & \cdots & a_{nn} \end{array}\right]\left[\begin{array}{ccccccc} 1 & & 0 & x_{1} & & & 0\\ & \ddots & & \vdots\\ & & 1 & x_{i-1}\\ & & & x_{i}\\ & & & x_{i+1} & 1\\ & & & \vdots & & \ddots\\ 0 & & & x_{n} & 0 & & 1 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccccc} a_{11} & \cdots & b_{1} & \cdots & a_{1n}\\ \vdots & \ddots & \vdots & \iddots & \vdots\\ a_{i1} & & b_{i} & & a_{in}\\ \vdots & \iddots & \vdots & \ddots & \vdots\\ a_{n1} & \cdots & b_{n} & \cdots & a_{nn} \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{ccc} a_{11} & \cdots & a_{1n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{n1} & \cdots & a_{nn} \end{array}\right]\left[\begin{array}{ccccccc} 1 & & 0 & x_{1} & & & 0\\ & \ddots & & \vdots\\ & & 1 & x_{i-1}\\ & & & x_{i}\\ & & & x_{i+1} & 1\\ & & & \vdots & & \ddots\\ 0 & & & x_{n} & 0 & & 1 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccccc} a_{11} & \cdots & a_{11}x_{1}+\cdots+a_{1n}x_{n} & \cdots & a_{1n}\\ \vdots & \ddots & \vdots & \iddots & \vdots\\ a_{i1} & & a_{i1}x_{1}+\cdots+a_{in}x_{n} & & a_{in}\\ \vdots & \iddots & \vdots & \ddots & \vdots\\ a_{n1} & \cdots & a_{n1}x_{1}+\cdots+a_{nn}x_{n} & \cdots & a_{nn} \end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ AI_{i}\left(\vec{x}\right)=A_{i}\left(\vec{b}\right)\quad\quad\quad\quad/\det \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det\left(AI_{i}\left(\vec{x}\right)\right)=\det A_{i}\left(\vec{b}\right) \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det A\det I_{i}\left(\vec{x}\right)=\det A_{i}\left(\vec{b}\right) \] \end_inset Izračunamo \begin_inset Formula $\det I_{i}\left(\vec{x}\right)$ \end_inset z razvojem po \begin_inset Formula $i-$ \end_inset ti vrstici. \begin_inset Formula \[ \det A\cdot x_{i}=\det A_{i}\left(\vec{b}\right) \] \end_inset \begin_inset Formula \[ x_{i}=\frac{\det A_{i}\left(\vec{b}\right)}{\det A} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "subsec:Formula-za-inverz-matrike" \end_inset Formula za inverz matrike \end_layout \begin_layout Standard Za dano obrnljivo \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset iščemo eksplicitno formulo za celice \begin_inset Formula $X$ \end_inset , da velja \begin_inset Formula $AX=I$ \end_inset . Ideja: najprej bomo problem prevedli na reševanje sistemov linearnih enačb in uporabili Cramerjevo pravilo ter končno poenostavili formule. Naj bodo \begin_inset Formula $\vec{x_{1}},\dots,\vec{x_{n}}$ \end_inset stolpci \begin_inset Formula $X$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{i_{1}},\dots,\vec{i_{n}}$ \end_inset . Potemtakem je \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{ccc} A\vec{x_{1}} & \cdots & A\vec{x_{n}}\end{array}\right]=A\left[\begin{array}{ccc} \vec{x_{1}} & \cdots & \vec{x_{n}}\end{array}\right]=AX=I=\left[\begin{array}{ccc} \vec{i_{1}} & \cdots & \vec{i_{n}}\end{array}\right]$ \end_inset . Primerjajmo sedaj stolpce na obeh straneh: \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..n\right\} :A\vec{x_{i}}=\vec{i_{i}}$ \end_inset . ZDB za vsak stolpec \begin_inset Formula $X$ \end_inset smo dobili sistem \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset linearnih enačb. Te sisteme \begin_inset Formula $A\vec{x_{j}}=\vec{i_{j}}$ \end_inset \begin_inset Foot status open \begin_layout Plain Layout Tokrat uporabimo indeks \begin_inset Formula $j$ \end_inset , ker z njim reprezentiramo stolpec in ponavadi, ko govorimo o elementu \begin_inset Formula $x_{ij}$ \end_inset matrike \begin_inset Formula $X$ \end_inset , z \begin_inset Formula $i$ \end_inset označimo vrstico. \end_layout \end_inset bomo rešili s Cramerjevim pravilom. \begin_inset Formula \[ x_{ij}=\left(\vec{x}_{j}\right)_{i}=\frac{\det A_{i}\left(\vec{i_{j}}\right)}{\det A}\overset{\text{razvoj po \ensuremath{j-}ti vrstici}}{=}\frac{\det A_{ji}\cdot\left(-1\right)^{j+i}}{\det A} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ X=A^{-1}=\left[\begin{array}{ccc} \frac{\det A_{11}\cdot\left(-1\right)^{1+1}}{\det A} & \cdots & \frac{\det A_{n1}\cdot\left(-1\right)^{n+1}}{\det A}\\ \vdots & & \vdots\\ \frac{\det A_{1n}\cdot\left(-1\right)^{1+n}}{\det A} & \cdots & \frac{\det A_{nn}\cdot\left(-1\right)^{n+n}}{\det A} \end{array}\right]=\frac{1}{\det A}\left[\begin{array}{ccc} \det A_{11}\cdot\left(-1\right)^{1+1} & \cdots & \det A_{1n}\cdot\left(-1\right)^{1+1}\\ \vdots & & \vdots\\ \det A_{n1}\cdot\left(-1\right)^{n+1} & \cdots & \det A_{nn}\cdot\left(-1\right)^{n+n} \end{array}\right]^{T}=\frac{1}{\det A}\tilde{A}^{T}, \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard kjer \begin_inset Formula $\tilde{A}$ \end_inset pravimo kofaktorska matrika. \end_layout \begin_layout Subsection Algebrske strukture \end_layout \begin_layout Subsubsection Uvod \end_layout \begin_layout Standard Naj bo \begin_inset Formula $M$ \end_inset neprazna množica. Operacija na \begin_inset Formula $M$ \end_inset pove, kako iz dveh elementov \begin_inset Formula $M$ \end_inset dobimo nov element \begin_inset Formula $M$ \end_inset . Na primer, če \begin_inset Formula $a,b\in M$ \end_inset , je \begin_inset Formula $a\circ b$ \end_inset nov element \begin_inset Formula $M$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Operacija na \begin_inset Formula $M$ \end_inset je funkcija \begin_inset Formula $\circ:M\times M\to M$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $M\times M$ \end_inset kartezični produkt (urejeni pari). \begin_inset Formula $\left(a,b\right)\mapsto\circ\left(a,b\right)$ \end_inset , slednje pa označimo z \begin_inset Formula $\circ\left(a,b\right)=a\circ b$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Na isti množici imamo lahko več različno definiranih operacij. Ločimo jih tako, da uvedemo pojem grupoida. \end_layout \begin_layout Definition* Grupoid je \begin_inset Formula $\left(\text{neprazna množica},\text{izbrana operacija }\circ:M\times M\to M\right)$ \end_inset . Na primer \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Še posebej nas zanimajo operacije z lepimi lastnostmi, denimo asociativnost, komutativnost, obstoj enot, inverzov. \end_layout \begin_layout Definition* Grupoid, katerega \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset je asociativna \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall a,b,c\in M:\left(a\circ b\right)\circ c=a\circ\left(b\circ c\right)$ \end_inset , je polgrupa. Tedaj skladnja dopušča pisanje brez oklepajev: \begin_inset Formula $a\circ b\circ c\circ d$ \end_inset je nedvoumen/veljaven izraz, ko je \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset asociativna. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Komutativnost: \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset je komutativna \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall a,b\in M:a\circ b=b\circ a$ \end_inset . Grupoidom s komutativno operacijo pravimo, da so komutativni. \end_layout \begin_layout Example* Asociativni in komutativni grupoidi (komutativne polgrupe): \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},\cdot\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Q},\cdot\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},+\right)$ \end_inset — številske operacije. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Asociativni, a ne komutativni grupoidi (nekomutativne polgrupe): \begin_inset Formula $\left(M_{n\times n}\left(\mathbb{R}\right),\cdot\right)$ \end_inset — množenje matrik. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Komutativni, a ne asociativni grupoidi: Jordanski produkt matrik: \begin_inset Formula $A\circ B=\frac{1}{2}\left(AB+BA\right)$ \end_inset \SpecialChar endofsentence \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Niti komutativni niti asociativni grupoidi: Vektorski produkt v \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{3}$ \end_inset : \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R}^{3},\times\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $M\not=\emptyset$ \end_inset . \begin_inset Formula $F$ \end_inset naj bodo vse funkcije \begin_inset Formula $M\to M$ \end_inset , \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset pa kompozitum dveh funkcij. Izkaže se, da: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(F,\circ\right)$ \end_inset je vedno polgrupa. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Proof Definicija kompozituma: \begin_inset Formula $\left(f\circ g\right)\left(x\right)=f\left(g\left(x\right)\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \left(f\circ g\right)\circ h\overset{?}{=}f\circ\left(g\circ h\right) \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \forall x:\left(\left(f\circ g\right)\circ h\right)\left(x\right)=\left(f\circ g\right)\left(h\left(x\right)\right)=f\left(g\left(h\left(x\right)\right)\right) \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \forall x:\left(f\circ\left(g\circ h\right)\right)\left(x\right)=f\left(\left(g\circ h\right)\left(x\right)\right)=f\left(g\left(h\left(x\right)\right)\right) \] \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Itemize Čim ima \begin_inset Formula $M$ \end_inset vsaj tri elemente, \begin_inset Formula $\left(F,\circ\right)$ \end_inset ni komutativna. \end_layout \end_deeper \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset grupoid. Element \begin_inset Formula $e\in M$ \end_inset je enota, če \begin_inset Formula $\forall a\in M:e\circ a=a\wedge a\circ e=a$ \end_inset . Če velja le eno v konjunkciji, je \begin_inset Formula $e$ \end_inset bodisi leva bodisi desna enota (respectively) in v takem primeru \begin_inset Formula $e$ \end_inset ni enota. \end_layout \begin_layout Example* Ali spodnji grupoidi imajo enoto in kakšna je? \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R},+\right)$ \end_inset : enota je 0. \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},\cdot\right)$ \end_inset : enota je 1. \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},+\right)$ \end_inset : ni enote, kajti \begin_inset Formula $0\not\in\mathbb{N}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(M_{n\times n}\left(\mathbb{R}\right),\cdot\right)$ \end_inset : enota je \begin_inset Formula $I_{n\times n}$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Claim* Vsak grupoid ima kvečjemu eno enoto. Dve enoti v istem grupoidu sta enaki. Še več: vsaka leva enota je enaka vsaki desni enoti. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $e$ \end_inset leva enota in \begin_inset Formula $f$ \end_inset desna enota, torej \begin_inset Formula $\forall a:e\circ a=a\wedge a\circ f=a$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $e\circ f=f$ \end_inset in \begin_inset Formula $e\circ f=e$ \end_inset . Ker je vsaka leva enota vsaki desni, sta poljubni enoti enaki. Enota je, če obstaja, ena sama in je obenem edina leva in edina desna enota. \end_layout \begin_layout Example* Lahko se zgodi, da obstaja poljubno različnih levih, a nobene desne enote. Primer so vse matrike oblike \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} a & b\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset . Račun \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} a & b\\ 0 & 0 \end{array}\right]\cdot\left[\begin{array}{cc} c & d\\ 0 & 0 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} ac & ad\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset pokaže, da so vsi elementi \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} 1 & \times\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset leve enote. Iz dejstva, da je več (tu celo neskončno) levih enot, sledi dejstvo, da ni desnih. \end_layout \begin_layout Definition* Polgrupi z enoto pravimo monoid. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset monoid z enoto \begin_inset Formula $e$ \end_inset . Inverz elementa \begin_inset Formula $a\in M$ \end_inset je tak \begin_inset Formula $b\in M\ni:b\circ a=e\wedge a\circ b=e$ \end_inset . Elementu, ki zadošča levi strani konjunkcije, pravimo levi inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset , elemetu, ki zadošča desni strani konjunkcije, pa desni inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset . Inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset je torej tak element, ki je hkrati levi in desni inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Remark* Ni nujno, da ima vsak element monoida inverz. Primer je \begin_inset Formula $\left(M_{n\times n}\left(\mathbb{R}\right),\cdot\right)$ \end_inset ; niso vse matrike obrnljive. \end_layout \begin_layout Claim* Vsak element monoida ima kvečjemu en inverz. Vsak levi inverz je enak vsakemu desnemu. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $b$ \end_inset levi in \begin_inset Formula $c$ \end_inset desni inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $b\circ a=e=a\circ c$ \end_inset . Računajmo: \begin_inset Formula $b=b\circ e=b\circ\left(a\circ c\right)=\left(b\circ a\right)\circ c=e\circ c=c$ \end_inset . Če obstaja, je torej inverz en sam, in ta je edini levi in edini desni inverz. \end_layout \begin_layout Definition* Ker vemo, da je inverz enoličen, lahko vpeljemo oznako \begin_inset Formula $a^{-1}$ \end_inset za inverz elementa \begin_inset Formula $a$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Ali v spodnjih monoidih obstajajo inverzi in kakšni so? \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Z},+\right)$ \end_inset : inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset je \begin_inset Formula $-a$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Z},\cdot\right)$ \end_inset : inverz \begin_inset Formula $1$ \end_inset je \begin_inset Formula $1$ \end_inset , inverz \begin_inset Formula $-1$ \end_inset je \begin_inset Formula $-1$ \end_inset , ostali elementi pa inverza nimajo. \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Q}\setminus\left\{ 0\right\} ,\cdot\right)$ \end_inset : inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset je \begin_inset Formula $\frac{1}{a}$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Remark* Če desnega inverza ni, je lahko levih inverzov več. Primer: Naj bodo \begin_inset Formula $M$ \end_inset vse funkcije \begin_inset Formula $\mathbb{N}\to\mathbb{N}$ \end_inset in naj bo \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset kompozitum funkcij. Tedaj velja: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $f\in M$ \end_inset ima levi inverz \begin_inset Formula $\Leftrightarrow f$ \end_inset injektivna. \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $f\in M$ \end_inset ima desni inverz \begin_inset Formula $\Leftrightarrow f$ \end_inset surjektivna. \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $f\in M$ \end_inset ima inverz \begin_inset Formula $\Leftrightarrow f$ \end_inset bijektivna. \end_layout \end_deeper \begin_layout Example* \begin_inset Formula $f\left(n\right)=n+1$ \end_inset je injektivna, a ne surjektivna. Vsi za komponiranje levi inverzi \begin_inset Formula $f$ \end_inset so funkcije oblike \begin_inset Formula $g\left(x\right)=\begin{cases} x-1 & ;x>1\\ \times & ;x=1 \end{cases}$ \end_inset ZDB \begin_inset Formula $x$ \end_inset lahko slikajo v karkoli, pa bo \begin_inset Formula $\left(g\circ f\right)$ \end_inset še vedno funkcija identiteta. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* V \begin_inset Formula $\left(M_{n\times n}\left(\mathbb{R}\right),\cdot\right)$ \end_inset je vsak levi inverz tudi desni inverz. To je res tudi za funkcije na končni množici, toda ni res v splošnem. \end_layout \begin_layout Definition* Grupa je tak monoid, v katerem ima vsak element inverz. Daljše: grupa je taka neprazna množica \begin_inset Formula $G$ \end_inset z operacijo \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset , ki zadošča asociativnosti, obstaja enota in za vsak element obstaja njegov inverz. Grupi s komutativno operacijo pravimo Abelova grupa. \end_layout \begin_layout Example* Nekaj abelovih grup: \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Z},+\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Q}\setminus\left\{ 0\right\} ,\cdot\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(M_{n\times n}\left(\mathbb{R}\right),+\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R}^{n},+\right)$ \end_inset . Nekaj neabelovih grup: \begin_inset Formula $\left(\text{vse obrnljive matrike fiksne dimenzije},\cdot\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\text{vse permutacije neprazne končne množice},\circ\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Podstrukture \end_layout \begin_layout Standard Naj bo \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset grupoid. Reciumi, da je \begin_inset Formula $N$ \end_inset neprazna podmnožica \begin_inset Formula $M$ \end_inset . Pod temi pogoji se lahko zgodi, da \begin_inset Formula $\exists a,b\in N\ni:a\circ b\not\in N$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Oglejmo si grupoid \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Z},+\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula $N\subseteq\mathbb{Z}$ \end_inset naj bodo liha cela števila. \begin_inset Formula $\forall a,b\in N:a+b\not\in N\Rightarrow\exists a,b\in N\ni:a+b\not\in N$ \end_inset , kajti vsota lihih števil je soda. \end_layout \begin_layout Definition* Pravimo, da je podmnožica \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset zaprta za \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset , če \begin_inset Formula $\forall a,b\in N:a\circ b\in N$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Oglejmo si spet grupoid \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Z},+\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula $N\subseteq\mathbb{Z}$ \end_inset naj bodo soda cela števila. \begin_inset Formula $N$ \end_inset je zaprta za \begin_inset Formula $+$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Takemu \begin_inset Formula $N$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset , z implicitno podedovano operacijo ( \begin_inset Formula $a\circ_{N}b=a\circ b$ \end_inset ) pravimo podgrupoid \begin_inset Formula $\left(N,\circ_{N}\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Exercise* Pokaži, da je \begin_inset Quotes gld \end_inset general linear \begin_inset Quotes grd \end_inset \begin_inset Formula $GL_{n}\left(\mathbb{R}\right)\coloneqq\left\{ A\in M_{n\times n}\left(\mathbb{R}\right);\det A\not=0\right\} $ \end_inset grupa za matrično množenje. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Standard Asociativnost je dokazana zgoraj. Enota je \begin_inset Formula $I_{n}$ \end_inset . Inverzi obstajajo, ker so determinante neničelne in tudi inverzi imajo neničelne determinante. Preveriti je treba še vsebovanost, torej \begin_inset Formula $\forall A,B\in GL_{n}\left(\mathbb{R}\right):A\cdot B\in GL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset . Vzemimo poljubni \begin_inset Formula $A,B\in GL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\det A\not=0\wedge\det B\not=0$ \end_inset . \begin_inset Formula $\det\left(AB\right)=\det A\det B=0\Leftrightarrow\det A=0\vee\det B=0$ \end_inset , toda ker noben izmed izrazov disjunkcije ne drži, determinanta \begin_inset Formula $AB$ \end_inset nikdar ni 0. Enota \begin_inset Formula $I$ \end_inset je vsebovana v \begin_inset Formula $GL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset , saj \begin_inset Formula $\det I=1\not=0$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Exercise* Ali je \begin_inset Quotes gld \end_inset special linear \begin_inset Quotes grd \end_inset \begin_inset Formula $SL_{n}\left(\mathbb{R}\right)\coloneqq\left\{ A\in M_{n\times n}\left(\mathbb{R}\right);\det A=1\right\} $ \end_inset grupa za matrično množenje? \end_layout \begin_deeper \begin_layout Standard Vse lastnosti (razen vsebovanosti) smo preverili zgoraj. Preveriti je treba vsebovanost, torej ali \begin_inset Formula $\forall A,B\in SL_{n}\left(\mathbb{R}\right):A\cdot B\in SL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset . Vzemimo poljubni \begin_inset Formula $A,B\in SL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\det A=1\wedge\det B=1$ \end_inset . \begin_inset Formula $\det\left(AB\right)=\det A\det B=1\cdot1=1$ \end_inset . Preveriti je treba še, da so inverzi vsebovani. Za poljubno \begin_inset Formula $A\in SL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset je \begin_inset Formula $\det A^{-1}=\frac{1}{\det A}=1$ \end_inset , ker je \begin_inset Formula $\det A=1$ \end_inset . Enota \begin_inset Formula $I$ \end_inset je vsebovana v \begin_inset Formula $SL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset , saj \begin_inset Formula $\det I=1$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Fact* Za podedovano operacijo \begin_inset Formula $\circ_{N}$ \end_inset v podstrukturi se asociativnost in komutativnost podedujeta, ni pa nujno, da če obstaja enota v \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset , obstaja enota tudi v \begin_inset Formula $\left(N,\circ_{N}\right)$ \end_inset . Prav tako ni rečeno, da se podeduje obstoj inverzov. \end_layout \begin_layout Definition* Če je \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset polgrupa (asociativen grupoid) in \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset , pravimo, da je \begin_inset Formula $N$ \end_inset podpolgrupa, če je zaprta za \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "def:podmonoid" \end_inset Če je \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset monoid (polgrupa z enoto) in \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset , je \begin_inset Formula $N$ \end_inset podmonoid, če je zaprt za \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset in vsebuje enoto iz \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset (prav tisto enoto, glej primer \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "exa:nxnmonoid" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset spodaj). \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},\cdot\right)$ \end_inset je monoid. Soda števila so podpolgrupa (zaprta so za množenje), niso pa podmonoid, saj ne vsebujejo enice (enote). \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "exa:nxnmonoid" \end_inset \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N}\times\mathbb{N},\circ\right)$ \end_inset je monoid za operacijo \begin_inset Formula $\left(a,b\right)\circ\left(c,d\right)=\left(ac,bd\right)$ \end_inset , saj je enota \begin_inset Formula $\left(1,1\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N}\times\left\{ 0\right\} ,\circ\right)$ \end_inset pa za \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset kot prej je sicer podpolgrupa v \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N}\times\mathbb{N},\circ\right)$ \end_inset in ima enoto \begin_inset Formula $\left(1,0\right)$ \end_inset , vendar, ker \begin_inset Formula $\left(1,0\right)\not=\left(1,1\right)$ \end_inset , to ni podmonoid. Enota mora torej biti, kot pravi definicija \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "def:podmonoid" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset , ista kot enota v \begin_inset Quotes gld \end_inset starševski \begin_inset Quotes grd \end_inset strukturi. \end_layout \begin_layout Definition* Če je \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset grupa in \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset , pravimo, da je \begin_inset Formula $N$ \end_inset podgrupa \begin_inset Formula $\Longleftrightarrow$ \end_inset hkrati velja \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize je zaprta za \begin_inset Formula $\circ$ \end_inset , \end_layout \begin_layout Itemize vsebuje isto enoto kot \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset in \end_layout \begin_layout Itemize vsebuje inverz vsakega svojega elementa; ti inverzi pa so itak po enoličnosti enaki inverzom iz \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Example* special linear, \begin_inset Formula $SL_{n}$ \end_inset , grupa vseh matrik z determinanto enako 1, je podgrupa \begin_inset Quotes gld \end_inset general linear \begin_inset Quotes grd \end_inset , \begin_inset Formula $GL_{n}$ \end_inset , grupe vseh obrnljivih \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset matrik, kajti \begin_inset Formula $\det I=1$ \end_inset , \begin_inset Formula $\det$ \end_inset je multiplikativna (glej vajo zgoraj) in \begin_inset Formula $\det A=1\Leftrightarrow\det A^{-1}=1$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* ortogonalne matrike, \begin_inset Formula $O_{n}$ \end_inset , vse \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset , ki zadoščajo \begin_inset Formula $A^{T}A=I$ \end_inset , je podgrupa \begin_inset Formula $GL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset , kajti: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Je zaprta: \begin_inset Formula \[ A,B\in O_{n}\overset{?}{\Longrightarrow}AB\in O_{n} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left(AB\right)^{T}\left(AB\right)\overset{?}{=}I \] \end_inset \begin_inset Formula \[ B^{T}\left(A^{T}A\right)B\overset{?}{=}I \] \end_inset \begin_inset Formula \[ I=I \] \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize Vsebuje enoto \begin_inset Formula $I$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ I^{T}I=I \] \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize Vsebuje inverze vseh svojih elementov: Uporabimo \begin_inset Formula $A^{T}A=I\Rightarrow A^{T}=A^{-1}$ \end_inset \begin_inset Formula \[ A\in O_{n}\overset{?}{\Longrightarrow}A^{-1}\in O_{n} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left(A^{-1}\right)^{T}A^{-1}\overset{?}{=}I \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left(A^{T}\right)^{T}A^{T}=AA^{T}=I \] \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Fact* specialna ortogonalna grupa, \begin_inset Formula $SO_{n}\coloneqq O_{n}\cap SL_{n}$ \end_inset je podgrupa \begin_inset Formula $GL_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset . Dokazati je moč še bolj splošno, namreč, da je presek dveh podgrup spet podgrupa. \begin_inset Note Note status open \begin_layout Plain Layout DOKAŽI????? \end_layout \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Naj bo \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset grupa in \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset neprazna. Tedaj velja \begin_inset Formula $N$ \end_inset podgrupa \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall a,b\in N:a\circ b^{-1}\in N$ \end_inset (zaprtost za odštevanje — v abelovih grupah namreč običajno operacijo označimo s \begin_inset Formula $+$ \end_inset in označimo \begin_inset Formula $a+b^{-1}=a-b$ \end_inset ). \end_layout \begin_layout Proof Dokazujemo ekvivalenco \end_layout \begin_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\Rightarrow\right)$ \end_inset Naj bo \begin_inset Formula $N$ \end_inset podgrupa v \begin_inset Formula $\left(M,\circ\right)$ \end_inset . Vzemimo \begin_inset Formula $a,b\in N$ \end_inset . Upoštevamo \begin_inset Formula $b\in N\Rightarrow b^{-1}\in N$ \end_inset iz definicije podgrupe. Torej velja \begin_inset Formula $a,b^{-1}\in N\Rightarrow a\circ b^{-1}\in N$ \end_inset , zopet iz definicije podgrupe. \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\Leftarrow\right)$ \end_inset Naj \begin_inset Formula $\forall a,b\in N:a\circ b^{-1}\in N$ \end_inset . Preverimo lastnosti iz definicije podgrupe: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Vsebovanost enote: Ker je \begin_inset Formula $N$ \end_inset neprazna, vsebuje nek \begin_inset Formula $a$ \end_inset . Po predpostavki je \begin_inset Formula $a\circ a^{-1}\in N$ \end_inset , \begin_inset Formula $a\circ a^{-1}$ \end_inset pa je po definiciji inverza enota. \end_layout \begin_layout Itemize Vsebovanost inverzov: Naj bo \begin_inset Formula $a\in N$ \end_inset poljuben. Od prej vemo, da \begin_inset Formula $e\in N$ \end_inset . Po predpostavki, ker \begin_inset Formula $e,a\in N\Rightarrow e\circ a^{-1}\in N$ \end_inset , \begin_inset Formula $e\circ a^{-1}$ \end_inset pa je po definiciji enote \begin_inset Formula $a^{-1}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize Zaprtost: Naj bosta \begin_inset Formula $a,b\in N$ \end_inset poljubna. Od prej vemo, da \begin_inset Formula $b^{-1}\in N$ \end_inset . Po predpostavki, ker \begin_inset Formula $a,b^{-1}\in N\Rightarrow a\circ\left(b^{-1}\right)^{-1}\in N$ \end_inset , \begin_inset Formula $a\circ\left(b^{-1}\right)^{-1}$ \end_inset pa je po definiciji inverza \begin_inset Formula $a\circ b$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Subsubsection Homomorfizmi \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula $\sim$ \end_inset so operacije, ki \begin_inset Quotes gld \end_inset ohranjajo strukturo \begin_inset Quotes grd \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Naj bosta \begin_inset Formula $\left(M_{1},\circ_{1}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(M_{2},\circ_{2}\right)$ \end_inset dva grupoida. Preslikava \begin_inset Formula $f:M_{1}\to M_{2}$ \end_inset je homomorfizem grupoidov, če \begin_inset Formula $\forall a,b\in M_{1}:f\left(a\circ_{1}b\right)=f\left(a\right)\circ_{2}f\left(b\right)$ \end_inset . Enaka definicija v polgrupah. Za homomorfizem monoidov zahtevamo še, da \begin_inset Formula $f\left(e_{1}\right)=e_{2}$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $e_{1}$ \end_inset enota \begin_inset Formula $M_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $e_{2}$ \end_inset enota \begin_inset Formula $M_{2}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $f:\mathbb{N}\to\mathbb{N}\times\mathbb{N}$ \end_inset , ki slika \begin_inset Formula $a\mapsto\left(a,0\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula $\circ_{1}$ \end_inset naj bo množenje, \begin_inset Formula $\circ_{2}$ \end_inset pa \begin_inset Formula $\left(a,b\right)\circ_{2}\left(c,d\right)=\left(ac,bd\right)$ \end_inset (množenje po komponentah). \begin_inset Formula $\left(1,1\right)$ \end_inset je enota v \begin_inset Formula $\mathbb{N\times\mathbb{N}}$ \end_inset , \begin_inset Formula $1$ \end_inset pa je enota v \begin_inset Formula $\mathbb{N}$ \end_inset . \begin_inset Formula $f$ \end_inset je homomorfizem, ker \begin_inset Formula $f\left(a\circ_{1}b\right)=\left(a\cdot b,0\right)=\left(a,0\right)\circ_{2}\left(b,0\right)=f\left(a\right)\circ_{2}f\left(b\right)$ \end_inset , ni pa homomorfizem monoidov, saj \begin_inset Formula $f\left(1\right)=\left(1,0\right)\not=\left(1,1\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Za homomorfizem grup zahtevamo še, da \begin_inset Formula $f\left(a^{-1}\right)=f\left(a\right)^{-1}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Remark* Izkaže se, da ohranjanje enote in inverzov pri homomorfizmih grup sledi že iz definicije homomorfizmov grupoidov. \end_layout \begin_layout Claim* Naj bosta \begin_inset Formula $\left(M_{1},\circ_{1}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(M_{2},\circ_{2}\right)$ \end_inset grupi. Naj bo \begin_inset Formula $f:M_{1}\to M_{2}$ \end_inset preslikava, ki je homomorfizem grupoidov. Trdimo, da slika enoto v enoto in inverze v inverze. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $e_{1}$ \end_inset enota za \begin_inset Formula $\left(M_{1},\circ_{1}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $e_{2}$ \end_inset enota za \begin_inset Formula $\left(M_{2},\circ_{2}\right)$ \end_inset . Dokažimo, da \begin_inset Formula $f\left(e_{1}\right)\overset{?}{=}e_{2}$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ f\left(e_{1}\right)=f\left(e_{1}\circ_{1}e_{1}\right)=f\left(e_{1}\right)\circ_{2}f\left(e_{1}\right)=f\left(e_{1}\right)^{-1}\circ f\left(e_{1}\right)\circ e_{2}=e_{2}\circ e_{2}=e_{2} \] \end_inset Dokažimo še ohranjanje inverzov, se pravi \begin_inset Formula $b$ \end_inset je inverz \begin_inset Formula $a\overset{?}{\Longrightarrow}f\left(b\right)$ \end_inset je inverz \begin_inset Formula $f\left(a\right)$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ a\circ_{1}b=e_{1}\overset{?}{\Longrightarrow}f\left(a\right)\circ_{2}f\left(b\right)=f\left(a\circ_{1}b\right)=f\left(e_{1}\right)=e_{2} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ b\circ_{1}a=e_{1}\overset{?}{\Longrightarrow}f\left(b\right)\circ_{2}f\left(a\right)=f\left(b\circ_{1}a\right)=f\left(e_{1}\right)=e_{2} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Example \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "exa:primeri-homomorfizmov" \end_inset Primeri homomorfizmov. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate Determinanta: \begin_inset Formula $M_{n}\left(\mathbb{R}\right)\to\mathbb{R}$ \end_inset je homomorfizem, ker ima multiplikativno lastnost: \begin_inset Formula $\det\left(AB\right)=\det A\det B$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "enu:permutacijska-matrika" \end_inset \begin_inset Formula $S_{n}$ \end_inset so vse permutacije množice \begin_inset Formula $\left\{ 1..n\right\} $ \end_inset . Vsaki permutaciji \begin_inset Formula $\sigma\in S_{n}$ \end_inset priredimo permutacijsko matriko \begin_inset Formula $P_{\sigma}\in M_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset tako, da vsebuje vektorje standardne baze \begin_inset Formula $\mathbb{R}^{n}$ \end_inset kot stolpce: \begin_inset Formula \[ P_{\sigma}\coloneqq\left[\begin{array}{ccc} \vec{e_{\sigma\left(1\right)}} & \cdots & \vec{e_{\sigma\left(n\right)}}\end{array}\right] \] \end_inset Imamo preslikavo \begin_inset Formula $S\to M_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset , ki slika \begin_inset Formula $\sigma\mapsto P_{\sigma}$ \end_inset in trdimo, da je homomorfizem. Dokažimo, da je \begin_inset Formula $\forall\sigma,\tau\in S_{n}:P_{\sigma\circ\tau}=P_{\sigma}\cdot P_{\tau}$ \end_inset . Opazimo, da je \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..n\right\} :P_{\sigma}\vec{e_{i}}=\vec{e_{\sigma\left(i\right)}}$ \end_inset (tu množimo matriko z vektorjem). Če namesto \begin_inset Formula $i$ \end_inset pišemo \begin_inset Formula $\tau\left(i\right)$ \end_inset , dobimo \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..n\right\} :P_{\sigma}\vec{e_{\tau\left(i\right)}}=\vec{e_{\left(\sigma\circ\tau\right)\left(i\right)}}$ \end_inset . Preverimo sedaj množenje \begin_inset Formula $P_{\sigma}P_{\tau}=P_{\sigma}\left[\begin{array}{ccc} \vec{e_{\tau\left(1\right)}} & \cdots & \vec{e_{\tau\left(n\right)}}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} P_{\sigma}\vec{e_{\tau\left(1\right)}} & \cdots & P_{\sigma}\vec{e_{\tau\left(n\right)}}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} \vec{e_{\left(\sigma\circ\tau\right)\left(1\right)}} & \cdots & \vec{e_{\left(\sigma\circ\tau\right)\left(n\right)}}\end{array}\right]=P_{\sigma\circ\tau}$ \end_inset . Preslikava je res homomorfizem. \end_layout \end_deeper \begin_layout Claim* Kompozitum dveh homomorfizmov je tudi sam zopet homomorfizem. \end_layout \begin_layout Proof Imejmo tri grupoide in homomorfizma, ki slikata med njimi takole: \begin_inset Formula $\left(M_{1},\circ_{1}\right)\overset{f}{\longrightarrow}\left(M_{2},\circ_{2}\right)\overset{g}{\longrightarrow}\left(M_{3},\circ_{3}\right)$ \end_inset . Dokažimo, da je \begin_inset Formula $g\circ f$ \end_inset spet homorfizem. \begin_inset Formula \[ \left(g\circ f\right)\left(a\circ_{1}b\right)=g\left(f\left(a\circ_{1}b\right)\right)=g\left(f\left(a\right)\circ_{2}f\left(b\right)\right)=g\left(f\left(a\right)\right)\circ_{3}g\left(f\left(b\right)\right)=\left(g\circ f\right)\left(a\right)\circ_{3}\left(g\circ f\right)\left(b\right) \] \end_inset \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $S_{n}\overset{\sigma}{\longrightarrow}M_{n}\left(\mathbb{R}\right)\overset{\det}{\rightarrow}\mathbb{R}$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\sigma$ \end_inset preslikava iz točke \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "enu:permutacijska-matrika" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset zgleda \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "exa:primeri-homomorfizmov" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset zgoraj. \begin_inset Formula $\sgn=\det\circ\sigma$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\sgn$ \end_inset parnost permutacije. Preslikava \begin_inset Formula $\sgn$ \end_inset je homomorfizem, ker je kompozitum dveh homomorfizmov. \end_layout \begin_layout Definition* Izomorfizem je preslikava, ki je bijektivna in je homomorfizem. Dve grupi sta izomorfni, kadar med njima obstaja izomorfizem. \end_layout \begin_layout Remark* S stališča algebre sta dve izomorfni grupi v abstraktnem smislu enaki, saj je izomorfizem zgolj reverzibilno preimenovanje elementov. \end_layout \begin_layout Subsubsection Bigrupoidi, polkolobarji, kolobarji \end_layout \begin_layout Definition* Neprazni množici \begin_inset Formula $M$ \end_inset z dvema operacijama \begin_inset Formula $\circ_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\circ_{2}$ \end_inset pravimo bigrupoid in ga označimo z \begin_inset Formula $\left(M,\circ_{1},\circ_{2}\right)$ \end_inset . Običajno operaciji označimo z \begin_inset Formula $+,\cdot$ \end_inset , tedaj bigrupoid pišemo kot \begin_inset Formula $\left(M,+,\cdot\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Quotation \begin_inset Quotes gld \end_inset Če \begin_inset Formula $+$ \end_inset in \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset ena z drugo nimata nobene zveze, je vseeno, če ju študiramo skupaj ali posebej. \begin_inset Quotes grd \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Distributivnost je značilnost bigrupoida \begin_inset Formula $\left(M,+,\cdot\right)$ \end_inset . Ločimo levo distributivnost: \begin_inset Formula $\forall a,b,c\in M:a\cdot\left(b+c\right)=a\cdot b+a\cdot c$ \end_inset in desno distributivnost: \begin_inset Formula $\forall a,b,c\in M:\left(a+b\right)\cdot c=a\cdot c+b\cdot c$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Bigrupoid, ki zadošča levi in desni distributivnosti, je distributiven. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Distributiven bigrupoid, je polkolobar, če je \begin_inset Formula $\left(M,+\right)$ \end_inset komutativna polgrupa. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Distributiven grupoid je kolobar, če je \begin_inset Formula $\left(M,+\right)$ \end_inset komutativna grupa. \end_layout \begin_layout Example* Primer polkolobarja, ki ni kolobar, je \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},+,\cdot\right)$ \end_inset . Ni enote niti inverza za \begin_inset Formula $+$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},+\right)$ \end_inset pa je polgrupa. \end_layout \begin_layout Standard Kolobarje delimo glede na lastnosti operacije \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset : \end_layout \begin_layout Definition* Asociativen kolobar je tak, kjer je \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset asociativna operacija \begin_inset Formula $\sim\left(M,\cdot\right)$ \end_inset je polgrupa. \end_layout \begin_layout Example* Primer kolobarja, ki ni asociativen, je \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R}^{3},+,\times\right)$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\times$ \end_inset vektorski produkt. Primer kolobarja, ki je asociativen, je \begin_inset Formula $\left(M_{n}\left(\mathbb{R}\right),+,\cdot\right)$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset matrično množenje. \end_layout \begin_layout Definition* Asociativen kolobar z enoto je tak, ki ima multiplikativno enoto, torej enoto za drugo operacijo \begin_inset Formula $\sim\left(M,\cdot\right)$ \end_inset je monoid. Tipično se enoto za \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset označi z 1, enoto za \begin_inset Formula $+$ \end_inset pa z 0. \end_layout \begin_layout Example* Primer asociativnega kolobarja brez enote je \begin_inset Formula $\left(\text{soda }\mathbb{N},+,\cdot\right)$ \end_inset . Primer asociativnega kolobarja z enoto je \begin_inset Formula $\left(\mathbb{N},+,\cdot\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* \begin_inset Formula $b$ \end_inset je inverz \begin_inset Formula $a$ \end_inset , če \begin_inset Formula $b\cdot a=e$ \end_inset in \begin_inset Formula $a\cdot b=e$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $e$ \end_inset multiplikativna enota kolobarja. \end_layout \begin_layout Remark* Element 0 nima nikoli inverza, ker \begin_inset Formula $\forall a\in M:0\cdot a=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula $\cancel{0\cdot a}=\left(0+0\right)\cdot a=0\cdot a+\cancel{0\cdot a}$ \end_inset (dokaz velja za kolobarje, ne pa polkolobarje, ker imamo pravilo krajšanja \begin_inset Foot status open \begin_layout Plain Layout Dokaz v mojih Odgovorih na vprašanja za ustni izpit Diskretnih struktur 2 IŠRM \end_layout \end_inset le, kadar je \begin_inset Formula $\left(M,+\right)$ \end_inset grupa). \end_layout \begin_layout Definition* Asociativen kolobar z enoto, v katerem ima vsak neničen element inverz, je obseg. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Kolobar je komutativen, če je \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset komutativna operacija ( \begin_inset Formula $+$ \end_inset je itak po definiciji že komutativna). \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Komutativen obseg je polje. \end_layout \begin_layout Example* Primeri polj: \begin_inset Formula $\left(\mathbb{Q},+,\cdot\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R},+,\cdot\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(\mathbb{C},+,\cdot\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(F\left[\mathbb{R}\right],+,\cdot\right)$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $F\left[\mathbb{R}\right]$ \end_inset polje racionalnih funkcij. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Primer obsega, ki ni polje: \begin_inset Formula $\left(\mathbb{H},+,\cdot\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Kvaternioni so \begin_inset Formula $M_{2\times2}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset take oblike: za \begin_inset Formula $\alpha,\beta\in\mathbb{C}$ \end_inset je \begin_inset Formula $\mathbb{H}\coloneqq\left[\begin{array}{cc} \alpha & \beta\\ -\overline{\beta} & \overline{\alpha} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} a+bi & c+di\\ -c+di & a-bi \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & 1 \end{array}\right]a+\left[\begin{array}{cc} i & 0\\ 0 & -i \end{array}\right]b+\left[\begin{array}{cc} 0 & 1\\ -1 & 0 \end{array}\right]c+\left[\begin{array}{cc} 0 & i\\ i & 0 \end{array}\right]d=1a+bi+cj+dk$ \end_inset za \begin_inset Formula $a,b,c,d\in\mathbb{R}$ \end_inset in dimenzije \begin_inset Formula $1,i,j,k$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Primer kolobarja: Naj bo \begin_inset Formula $X$ \end_inset neprazna množica in \begin_inset Formula $R$ \end_inset kolobar. \begin_inset Formula $R^{X}$ \end_inset so vse funkcije \begin_inset Formula $X\to R$ \end_inset . Naj bosta \begin_inset Formula $f,g\in R^{X}$ \end_inset . Definirajmo operaciji: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $+$ \end_inset \begin_inset Formula $f+g\coloneqq\left(f+g\right)\left(x\right)=f\left(x\right)+g\left(x\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset \begin_inset Formula $f\cdot g\coloneqq\left(f\cdot g\right)\left(x\right)=f\left(x\right)\cdot g\left(x\right)$ \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Subsubsection Podkolobarji \end_layout \begin_layout Definition* Podbigrupoid od \begin_inset Formula $\left(M,+,\cdot\right)$ \end_inset je taka podmnožica \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset , ki je zaprta za \begin_inset Formula $+$ \end_inset in \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset ZDB \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset je podgrupoid v \begin_inset Formula $\left(M,+\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(M,\cdot\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Podkolobar kolobarja \begin_inset Formula $\left(M,+,\cdot\right)$ \end_inset je taka podmnožica \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $N$ \end_inset podgrupa v \begin_inset Formula $\left(M,+\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $N$ \end_inset podgrupoid v \begin_inset Formula $\left(N,\cdot\right)\Leftrightarrow N$ \end_inset zaprta za \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset . Skrajšana definicija je torej, da je \begin_inset Formula $\forall a,b\in N:a+b^{-1}\in N\wedge a\cdot b\in N$ \end_inset , torej zaprtost za odštevanje in množenje. \end_layout \begin_layout Example* Primeri podkolobarjev \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize v \begin_inset Formula $\left(M_{n}\left(\mathbb{R}\right),+,\cdot\right)$ \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize zgornjetrikotne matrike \end_layout \begin_layout Itemize diagonalne matrike \end_layout \begin_layout Itemize matrike s spodnjo vrstico ničelno \end_layout \begin_layout Itemize matrike z ničelnim \begin_inset Formula $i-$ \end_inset tim stolpcem \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $M_{n}\left(\mathbb{Z}\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $M_{n}\left(\mathbb{Q}\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize matrike oblike \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} a & b\\ b & a \end{array}\right]$ \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Itemize v \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R}^{[a,b]},+,\cdot\right)$ \end_inset (vse funkcije \begin_inset Formula $\left[a,b\right]\to\mathbb{R}$ \end_inset za seštevanje in množenje) \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize vse omejene funkcije \end_layout \begin_layout Itemize vse zvezne funkcije \end_layout \begin_layout Itemize vse odvedljive funkcije \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Definition* Podobseg obsega \begin_inset Formula $\left(M,+,\cdot\right)$ \end_inset je taka \begin_inset Formula $N\subseteq M$ \end_inset , da velja: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $N$ \end_inset podgrupa v \begin_inset Formula $\left(M,+\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $N\setminus\left\{ 0\right\} $ \end_inset podgrupa v \begin_inset Formula $\left(M\setminus\left\{ 0\right\} ,\cdot\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard ZDB: \begin_inset Formula $N$ \end_inset je zaprta za odštevanje (seštevanje z aditivnim inverzom) in za deljenje (množenje z multiplikativnim inverzom) z neničelnimi elementi. \end_layout \end_deeper \begin_layout Example* Primeri podobsegov: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\mathbb{R}$ \end_inset je podobseg v \begin_inset Formula $\left(\mathbb{C},+,\cdot\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\mathbb{Q}$ \end_inset je podobseg v \begin_inset Formula $\left(\mathbb{R},+,\cdot\right)$ \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Izkaže se, da je najmanjše podpolje v \begin_inset Formula $\mathbb{R}$ \end_inset , ki vsebuje \begin_inset Formula $\mathbb{Q}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\sqrt{3}$ \end_inset množica \begin_inset Formula $\left\{ a+b\sqrt{3};\forall a,b\in\mathbb{Q}\right\} $ \end_inset . Očitno je zaprt za odštevanje. Za deljenje? \end_layout \begin_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ \frac{a+b\sqrt{3}}{c+d\sqrt{3}}=\frac{\left(a+b\sqrt{3}\right)\left(c-d\sqrt{3}\right)}{\left(c+d\sqrt{3}\right)\left(c-d\sqrt{3}\right)}=\frac{ac-ad\sqrt{3}+bc\sqrt{3}-3bd}{c^{2}-3d^{2}}=\frac{ac-3bd+\left(bc-ad\right)\sqrt{3}}{c^{2}-3d^{2}}= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =\frac{ac-3bd}{c^{2}-3d^{2}}+\frac{bc-ad}{c^{2}-3d^{2}}\sqrt{3} \] \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Subsubsection Homomorfizmi kolobarjev \end_layout \begin_layout Definition* Naj bosta \begin_inset Formula $\left(M_{1},+_{1},\cdot_{1}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(M_{2},+_{2},\cdot_{2}\right)$ \end_inset kolobarja. \begin_inset Formula $f:M_{1}\to M_{2}$ \end_inset je homomorfizem kolobarjev \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall a,b\in M_{1}:f\left(a+_{1}b\right)=f\left(a\right)+_{2}f\left(b\right)\wedge f\left(a\cdot_{1}b\right)=f\left(a\right)\cdot_{2}f\left(b\right)$ \end_inset . ZDB \begin_inset Formula $f$ \end_inset mora biti homomorfizem grupoidov \begin_inset Formula $\left(M_{1},+_{1}\right)\to\left(M_{2},+_{2}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(M_{1},\cdot_{1}\right)\to\left(M_{2},\cdot_{2}\right)$ \end_inset . Za homomorfizem kolobarjev z enoto zahtevamo še \begin_inset Formula $f\left(1_{1}\right)=1_{2}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $f:M_{2}\left(\mathbb{R}\right)\to M_{3}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset s predpisom \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} a & b\\ c & d \end{array}\right]\mapsto\left[\begin{array}{ccc} a & b & 0\\ c & d & 0\\ 0 & 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset je homomorfizem kolobarjev, ni pa homomorfizem kolobarjev z enoto, kajti \begin_inset Formula $f\left(\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & 1 \end{array}\right]\right)=\left[\begin{array}{ccc} 1 & 0 & 0\\ 0 & 1 & 0\\ 0 & 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset , kar ni enota v \begin_inset Formula $M_{3}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset ( \begin_inset Formula $I_{3}$ \end_inset ) za implicitni operaciji \begin_inset Formula $+$ \end_inset in \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $g:M_{n}\left(\mathbb{R}\right)\to M_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset ki slika \begin_inset Formula $A\mapsto S^{-1}AS$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $S$ \end_inset neka fiksna obrnljiva matrika v \begin_inset Formula $M_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset . Uporabimo implicitni operaciji \begin_inset Formula $+$ \end_inset in \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset za matrike. Računa \begin_inset Formula $g\left(A+B\right)=S^{-1}\left(A+B\right)S=S^{-1}AS+S^{-1}BS=g\left(A\right)+g\left(B\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $g\left(AB\right)=S^{-1}ABS=S^{-1}AIBS=S^{-1}ASS^{-1}BS=g\left(A\right)g\left(B\right)$ \end_inset pokažeta, da je \begin_inset Formula $g$ \end_inset homomorfizem kolobarjev, celo z enoto, kajti \begin_inset Formula $g\left(I\right)=S^{-1}IS=S^{-1}S=I$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $h:\mathbb{C}\to M_{n}\left(\mathbb{R}\right)$ \end_inset s predpisom \begin_inset Formula $\alpha+\beta i\to\left[\begin{array}{cc} \alpha & \beta\\ -\beta & \alpha \end{array}\right]$ \end_inset je homomorfizem kolobarjev z enoto. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Kolobar ostankov \begin_inset Formula $\mathbb{Z}_{n}\coloneqq\left\{ 0..\left(n-1\right)\right\} $ \end_inset je asociativni kolobar z enoto. Če je \begin_inset Formula $p$ \end_inset praštevilo, pa je celo \begin_inset Formula $\mathbb{Z}_{p}$ \end_inset polje za implicitni operaciji seštevanje in množenja po modulu. \end_layout \begin_layout Subsection Vektorski prostori \end_layout \begin_layout Standard Ideja: Vektorski prostor je Abelova grupa z dodatno strukturo — množenje s skalarjem. \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $\left(F,+,\cdot\right)$ \end_inset polje. Vektorski prostor z operacijama \begin_inset Formula $V+V\to V$ \end_inset in \begin_inset Formula $F\cdot V\to V$ \end_inset nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset je taka \begin_inset Formula $\left(V,+,\cdot\right)$ \end_inset , da velja: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\left(V,+\right)$ \end_inset je abelova grupa: komutativnost, asociativnost, enota, aditivni inverzi \end_layout \begin_layout Enumerate Lastnosti množenja s skalarjem. \begin_inset Formula $\forall\alpha,\beta\in F,a,b\in V:$ \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\alpha\left(a+b\right)=\alpha a+\alpha b$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\left(\alpha+\beta\right)a=\alpha a+\beta a$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\left(\alpha\cdot\beta\right)\cdot a=\alpha\cdot\left(\beta\cdot a\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $1\cdot a=a$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Alternativna abstraktna formulacija aksiomov množenja s skalarjem se glasi: \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula $\forall\alpha\in F$ \end_inset priredimo preslikavo \begin_inset Formula $\varphi_{\alpha}:V\to V$ \end_inset , ki pošlje \begin_inset Formula $v\mapsto\alpha v$ \end_inset . Štiri zgornje aksiome množenja s skalarjem sedaj označimo z abstraktnimi formulacijami: \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\varphi_{\alpha}\left(a+b\right)\overset{\text{def.}}{=}\alpha\left(a+b\right)=\alpha b+\alpha b\overset{\text{def.}}{=}\varphi_{\alpha}\left(a\right)+\varphi_{\alpha}\left(b\right)$ \end_inset — vidimo, da je \begin_inset Formula $\varphi_{\alpha}$ \end_inset homomorfizem iz \begin_inset Formula $\left(V,+\right)$ \end_inset v \begin_inset Formula $\left(V,+\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\varphi_{\alpha+\beta}\left(a\right)\overset{\text{def.}}{=}\left(\alpha+\beta\right)a=\alpha a+\beta a\overset{\text{def.}}{=}\varphi_{\alpha}a+\varphi_{\beta}a$ \end_inset — torej \begin_inset Formula $\varphi_{\alpha+\beta}=\varphi_{\alpha}+\varphi_{\beta}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\varphi_{\alpha\beta}a\overset{\text{def.}}{=}\left(\alpha\beta\right)a=\alpha\left(\beta a\right)\overset{\text{def.}}{=}\varphi_{\alpha}\left(\varphi_{\beta}\left(a\right)\right)=\left(\varphi_{\alpha}\circ\varphi_{\beta}\right)\left(a\right)$ \end_inset — torej \begin_inset Formula $\varphi_{\alpha\beta}=\varphi_{\alpha}\circ\varphi_{\beta}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\varphi_{1}a\overset{\text{def.}}{=}1a=a$ \end_inset — torej \begin_inset Formula $\varphi_{1}=id$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Paragraph \begin_inset Note Note status open \begin_layout Plain Layout TODO ALTERNATIVNA DEFINICIJA VEKTORSKEGA PROSTORA Z GRUPO ENDOMORFIZMOV \end_layout \end_inset \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Remark* Če v definiciji vektorskega prostora zamenjamo polje \begin_inset Formula $F$ \end_inset s kolobarjem \begin_inset Formula $F$ \end_inset , dobimo definicijo \series bold modula \series default nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Primeri vektorskih prostorov: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize standarden primer: naj bo \begin_inset Formula $F$ \end_inset pojle in \begin_inset Formula $n\in\mathbb{N}$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $V=F^{n}$ \end_inset , \begin_inset Formula $+$ \end_inset seštevanje po komponentah in \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset množenje s skalarjem po komponentah. Pod temi pogoji je \begin_inset Formula $\left(V,+,\cdot\right)$ \end_inset vektorski prostor — ustreza vsem osmim aksiomom. \end_layout \begin_layout Itemize Naj bo \begin_inset Formula $F$ \end_inset polje in \begin_inset Formula $n,m\in\mathbb{N}$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $V\coloneqq M_{m,n}\left(\mathbb{F}\right)=m\times n$ \end_inset matrike nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset . \begin_inset Formula $+$ \end_inset in \begin_inset Formula $\cdot$ \end_inset definiramo kot pri matrikah. \end_layout \begin_layout Itemize Naj bo \begin_inset Formula $F$ \end_inset polje, \begin_inset Formula $S\not=\emptyset$ \end_inset množica. Naj bo \begin_inset Formula $V\coloneqq F^{S}$ \end_inset (vse funkcije \begin_inset Formula $S\to F$ \end_inset ). Naj bosta \begin_inset Formula $\varphi,\tau:S\to F$ \end_inset . Definirajmo \begin_inset Formula $\forall s\in S$ \end_inset operaciji \begin_inset Formula $\left(\varphi+\tau\right)\left(s\right)=\varphi\left(s\right)+\tau\left(s\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(\varphi\cdot\tau\right)\left(s\right)=\varphi\left(s\right)\cdot\tau\left(s\right)$ \end_inset . Tedaj je \begin_inset Formula $V$ \end_inset vektorski prostor. Ta definicija je podobna kot definiciji z \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terico elementov polja, saj lahko \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terico identificiramo s funkcijo \begin_inset Formula $\left\{ \alpha_{1},\dots,\alpha_{n}\right\} \to F$ \end_inset , toda ta primer dovoli neskončno razsežne vektorske prostore, saj \begin_inset Formula $S$ \end_inset ni nujno končna, \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terica pa nekako implicitno je, saj \begin_inset Formula $n\in\mathbb{N}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize Polinomi. Naj bo \begin_inset Formula $V\coloneqq F\left[x\right]$ \end_inset (polinomi v spremenljivki \begin_inset Formula $x$ \end_inset s koeficienti v \begin_inset Formula $F$ \end_inset ). Seštevanje definirajmo po komponentah: \begin_inset Formula $\left(\alpha+\beta x+\gamma x^{2}\right)+\left(\pi+\tau x\right)=\left(\alpha+\pi+\left(\beta+\tau\right)x+\gamma x^{2}\right)$ \end_inset , množenje s skalarjem pa takole: \begin_inset Formula $\alpha\left(a+bx+cx^{2}\right)=\alpha a+\alpha bx+\alpha cx^{2}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize Naj bosta \begin_inset Formula $V_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $V_{2}$ \end_inset dva vektorska prostora nad istim poljem \begin_inset Formula $F$ \end_inset . Tvorimo nov vektorski prostor nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset , ki mu pravimo \begin_inset Quotes gld \end_inset direktna vsota \begin_inset Quotes grd \end_inset \begin_inset Formula $V_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $V_{2}$ \end_inset in ga označimo z \begin_inset Formula $V_{1}\oplus V_{2}\coloneqq$ \end_inset \begin_inset Formula $\left\{ \left(v_{1},v_{2}\right);\forall v_{1}\in V_{1},v_{2}\in V:2\right\} $ \end_inset . Seštevamo po komponentah: \begin_inset Formula $\left(v_{1},v_{2}\right)+\left(v_{1}',v_{2}'\right)=\left(v_{1}+v_{1}',v_{2}+v_{2}'\right)$ \end_inset , s skalarjem pa množimo prvi komponento: \begin_inset Formula $\forall\alpha\in F:\alpha\left(v_{1},v_{2}\right)=\left(\alpha v_{1},v_{2}\right)$ \end_inset . Definicijo lahko posplošimo na \begin_inset Formula $n$ \end_inset vektorskih prostorov. Tedaj so elementi prostora urejene \begin_inset Formula $n-$ \end_inset terice. \end_layout \end_deeper \begin_layout Subsubsection Podprostori vekrorskih prostorov — vektorski podprostori \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $\left(V,+,\cdot\right)$ \end_inset vektorski prostor nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset . Vektorski podprostor je taka neprazna podmnožica \begin_inset Formula $V$ \end_inset , ki je zaprta za seštevanje in množenje s skalarjem. Natančneje: \begin_inset Formula $\left(W,+,\cdot\right)$ \end_inset je vektorski podprostor \begin_inset Formula $\left(V,+,\cdot\right)\Longleftrightarrow$ \end_inset velja hkrati: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $W\subseteq V$ \end_inset in \begin_inset Formula $W\not=\emptyset$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "enu:zaprtost+" \end_inset \begin_inset Formula $\forall a,b\in W:a+b\in W$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "enu:zaprtostskalar" \end_inset \begin_inset Formula $\forall a\in W,\alpha\in F:\alpha a\in W$ \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Lastnosti \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "enu:zaprtost+" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset in \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "enu:zaprtostskalar" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset je moč združiti v eno: \begin_inset Formula $\forall a_{i},a_{2}\in W,\alpha_{1},\alpha_{2}\in F:\alpha_{1}a_{1}+\alpha_{2}a_{2}\in W$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Z drugimi besedami je vektorski podprostor taka podmnožica, ki vsebuje vse linearne kombinacije svojih elementov. Odštevanje \begin_inset Formula $a-b$ \end_inset je poseben primer linearne kombinacije, kajti \begin_inset Formula $a_{1}-a_{2}=1a_{1}+\left(-1\right)a_{2}$ \end_inset . Sledi, da mora biti \begin_inset Formula $\left(W,+\right)$ \end_inset podgrupa \begin_inset Formula $\left(V,+\right)$ \end_inset , torej taka podmnožica \begin_inset Formula $V$ \end_inset , ki je zaprta za odštevanje. \end_layout \end_deeper \begin_layout Example* Primeri vektorskih podprostorov: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Naj bo \begin_inset Formula $V=\mathbb{R}^{2}$ \end_inset (ravnina). Vsi vektorski podprostori \begin_inset Formula $V$ \end_inset so premice, ki gredo skozi izhodišče, izhodišče samo in cela ravnina. Slednja sta t. i. trivialna podprostora. \end_layout \end_deeper \begin_layout Remark* \begin_inset Formula $\forall\left(V,+,\cdot\right)$ \end_inset vektorski prostor \begin_inset Formula $:\left\{ 0\right\} ,V$ \end_inset sta vektorska podprostora. Imenujemo ju trivialna vektorska podprostora. \end_layout \begin_layout Claim* Vsak podprostor vsebuje aditivno enoto 0. \end_layout \begin_layout Proof Po definiciji je vsak vektorski podprostor neprazen, torej \begin_inset Formula $\exists w\in W$ \end_inset . Polje gotovo vsebuje aditivno enoto 0, torej po aksiomu \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "enu:zaprtostskalar" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset za podprostore sledi \begin_inset Formula $0\cdot w\in W$ \end_inset . Dokažimo \begin_inset Formula $0\cdot w\overset{?}{=}0$ \end_inset : \begin_inset Formula $\cancel{0\cdot w}=\left(0+0\right)\cdot w=0\cdot w+\cancel{0\cdot w}$ \end_inset (pravilo krajšanja v grupi), torej \begin_inset Formula $0=0\cdot w$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* Množica rešitev homogene (desna stran je 0) linearne enačbe je vselej vektorski podprostor. \end_layout \begin_layout Proof Imamo \begin_inset Formula $\alpha_{1}x_{1}+\cdots+\alpha_{n}x_{n}=0$ \end_inset . Če sta \begin_inset Formula $\vec{a}=\left(a_{1},\dots,a_{n}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{b}=\left(b_{1},\dots,b_{n}\right)$ \end_inset rešitvi, velja \begin_inset Formula $\alpha_{1}a_{1}+\cdots+\alpha_{n}a_{n}=0$ \end_inset in \begin_inset Formula $\alpha_{1}b_{1}+\cdots+\alpha_{n}b_{n}=0$ \end_inset . Vzemimo poljubna \begin_inset Formula $\alpha,\beta\in F$ \end_inset in si oglejmo \begin_inset Formula $\alpha\vec{a}+\beta\vec{b}$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \alpha\left(\alpha_{1}a_{1}+\cdots+\alpha_{n}a_{n}\right)+\beta\left(\alpha_{1}b_{1}+\cdots+\alpha_{n}b_{n}\right)=0 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}\left(\alpha a_{1}+\beta b_{1}\right)+\cdots+\alpha_{n}\left(\alpha a_{n}+\beta b_{n}\right)=0 \] \end_inset Vzemimo koeficiente v oklepajih pred \begin_inset Formula $\alpha_{i}$ \end_inset v enačbi pred to vrstico in jih zložimo v vektor. Tedaj je \begin_inset Formula $\alpha\vec{a}+\beta\vec{b}=\left(\alpha a_{1}+\beta b_{1},\dots,\alpha a_{n}+\beta b_{n}\right)$ \end_inset spet rešitev homogene linearne enačbe. Ker je linearna kombinacija elementov vektorskega podprostora spet element vektorskega podprostora, je po definiciji množica rešitev homogene linearne enačbe res vselej vektorski podprostor. \end_layout \begin_layout Remark* Podoben računa velja tudi za množico rešitev sistema linearnih enačb, kar sicer sledi tudi iz naslednje trditve. \end_layout \begin_layout Claim* Presek dveh podprostorov je tudi sam spet podprostor. \end_layout \begin_layout Proof Naj bosta \begin_inset Formula $W_{1},W_{2}$ \end_inset podprostora v \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Dokažimo, da je \begin_inset Formula $W_{1}\cap V_{2}$ \end_inset spet podprostor. Vzemimo poljubna \begin_inset Formula $a,b\in W_{1}\cap W_{2}$ \end_inset in poljubna \begin_inset Formula $\alpha,\beta\in F$ \end_inset . Dokažimo, da je \begin_inset Formula $\alpha a+\beta b\in W_{1}\cap W_{2}$ \end_inset . Vemo, da \begin_inset Formula $a,b\in W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $a,b\in W_{2}$ \end_inset . Ker je podprostor po definiciji zaprt za linearne kombinacije svojih elementov, je \begin_inset Formula $\alpha a+\beta b\in W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\alpha a+\beta b\in W_{2}$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\alpha a+\beta b\in W_{1}\cap W_{2}$ \end_inset , torej je presek podprostorov res zaprt za LK svojih elementov in je s tem tudi sam podprostor. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Remark* Slednji dokaz lahko očitno posplošimo na več podprostorov. Presek nikdar ni prazen, saj vsi podprostori vsebujejo aditivno enoto 0 (dokaz za to je malce višje). \end_layout \end_deeper \begin_layout Subsubsection \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "subsec:Vsota-podprostorov" \end_inset Vsota podprostorov \end_layout \begin_layout Definition* Naj bosta \begin_inset Formula $W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $W_{2}$ \end_inset podprostora v \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Vsoto podprostorov \begin_inset Formula $W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $W_{2}$ \end_inset označimo z \begin_inset Formula $W_{1}+W_{2}=\left\{ w_{1}+w_{w};\forall w_{1}\in W_{1},w_{2}\in W_{2}\right\} $ \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* Vsota podprostorov je tudi sama spet podprostor. \end_layout \begin_layout Proof Naj bosta \begin_inset Formula $a,b\in W_{1}+W_{2}$ \end_inset poljubna. Tedaj po definiciji \begin_inset Formula $a=a_{1}+a_{2}$ \end_inset , kjer \begin_inset Formula $a_{1}\in W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $a_{2}\in W_{2}$ \end_inset , in \begin_inset Formula $b=b_{1}+b_{2}$ \end_inset , kjer \begin_inset Formula $b_{1}\in W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $b_{2}\in W_{2}$ \end_inset . \begin_inset Formula $\forall\alpha,\beta\in F$ \end_inset : \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula \[ \alpha a+\beta b=\alpha\left(a_{1}+a_{2}\right)+\beta\left(b_{1}+b_{2}\right)=\alpha a_{1}+\alpha a_{2}+\beta b_{1}+\beta b_{2}=\left(\alpha a_{1}+\beta b_{1}\right)+\left(\alpha a_{2}+\beta b_{2}\right)\in W_{1}+W_{2}, \] \end_inset kajti \begin_inset Formula $\left(\alpha a_{1}+\beta b_{1}\right)\in W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left(\alpha a_{2}+\beta b_{2}\right)\in W_{2}$ \end_inset , saj sta to linearni kombinaciji elementov prostorov. Njuna vsota pa je element \begin_inset Formula $W_{1}+W_{2}$ \end_inset po definiciji vsote podprostorov. \end_layout \begin_layout Subsubsection Baze \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $V$ \end_inset vektorski prostor nad poljem \begin_inset Formula $F$ \end_inset . Množica \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset je baza, če je LN in če je ogrodje. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Množica \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset je LN, če za vsake \begin_inset Formula $\alpha_{1},\dots,\alpha_{n}\in F$ \end_inset , ki zadoščajo \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n}v_{n}=0$ \end_inset velja \begin_inset Formula $\alpha_{1}=\cdots=\alpha_{n}=0$ \end_inset . Ekvivalentni definiciji LN: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset je LN \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall v\in V$ \end_inset se da kvečjemu na en način izraziti kot linearno kombinacijo \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset je LN \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\nexists v\in\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset , da bi se ga dalo izraziti kot LK preostalih elementov. \end_layout \begin_layout Standard Dokaz ekvivalentnosti teh definicij je enak tistemu za \begin_inset Formula $V=\mathbb{R}^{n}$ \end_inset višje. \end_layout \end_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Množica \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset je ogrodje \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall v\in V$ \end_inset se da na vsaj en način izraziti kot LK te množice \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\Lin\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} =V$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Primeri baz: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize standardna baza: Naj bo \begin_inset Formula $V=F^{n}$ \end_inset . \begin_inset Formula $v_{1}=\left(1,0,0,\dots,0,0\right)$ \end_inset , \begin_inset Formula $v_{2}=\left(0,1,0,\dots,0,0\right)$ \end_inset , ..., \begin_inset Formula $v_{n}=\left(0,0,0,\dots,0,1\right)$ \end_inset . Da je \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} \subseteq F^{n}$ \end_inset res baza, preverimo z determinanto ( \begin_inset Formula $\det A\not=0\Leftrightarrow\exists A^{-1}\Leftrightarrow$ \end_inset stolpci so baza prostora): \begin_inset Formula \[ \det\left[\begin{array}{ccc} v_{1} & \cdots & v_{n}\end{array}\right]=0\Leftrightarrow\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} \text{ \textbf{ni} baza} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize baze v \begin_inset Formula $F\left[x\right]_{n$ \end_inset . Iščemo protislovje. Vsakega od \begin_inset Formula $u_{i}$ \end_inset lahko razvijemo po \begin_inset Formula $v$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} u_{1} & = & \alpha_{11}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{1n}v_{n}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ u_{m} & = & \alpha_{m1}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{mn}v_{n} \end{array} \] \end_inset \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..m\right\} $ \end_inset pomnožimo \begin_inset Formula $i-$ \end_inset to enačbo s skalarjem \begin_inset Formula $x_{i}$ \end_inset in jih seštejmo. \begin_inset Formula $\vec{x}$ \end_inset so abstraktne spremenljivke. Tedaj: \begin_inset Formula \[ x_{1}u_{1}+\cdots+x_{m}u_{m}=x_{1}\left(\alpha_{11}v_{1}+\cdots+\alpha_{1n}v_{n}\right)+\cdots+x_{m}\left(\alpha_{m1}v_{1}+\cdots+\alpha_{mn}v_{n}\right)= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =v_{1}\left(\alpha_{11}x_{1}+\cdots+\alpha_{m1}x_{m}\right)+\cdots+v_{n}\left(\alpha_{1n}x_{1}+\cdots+\alpha_{mn}x_{m}\right) \] \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Izenačimo koeficiente za \begin_inset Formula $v_{i}$ \end_inset z 0 in dobimo poddoločen homogen sistem enačb (ima \begin_inset Formula $n$ \end_inset enačb in \begin_inset Formula $m$ \end_inset spremenljivk, po predpostavki pa velja \begin_inset Formula $m>n$ \end_inset ): \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} \alpha_{11}x_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{m1}x_{m} & = & 0\\ \vdots & & & & \vdots & & \vdots\\ \alpha_{1n}x_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{mn}x_{m} & = & 0 \end{array} \] \end_inset Po lemi \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "lem:Vsak-poddoločen-homogen" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset ima ta sistem netrivialno rešitev, recimo \begin_inset Formula $\left(\mu_{1},\dots,\mu_{m}\right)$ \end_inset . Če to rešitev vstavimo v \begin_inset Formula $u_{1}x_{1}+\cdots+u_{m}x_{m}$ \end_inset , dobimo \begin_inset Formula $u_{1}\mu_{1}+\cdots+u_{m}\mu_{m}=0$ \end_inset . Ker so \begin_inset Formula $u_{1},\dots,u_{m}$ \end_inset LN, so \begin_inset Formula $\mu_{1}=\cdots=\mu_{m}=0$ \end_inset , kar je v \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset s predpostavko. \end_layout \end_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\forall$ \end_inset baza je ogrodje \begin_inset Formula $\Rightarrow$ \end_inset po lemi \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "lem:ln<=ogr" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset velja, da ima vsaka LN množica manj ali enako elementov kot vsako ogrodje, torej tudi manj ali enako kot \begin_inset Formula $n$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\forall$ \end_inset baza je LN \begin_inset Formula $\Rightarrow$ \end_inset po lemi \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "lem:ln<=ogr" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset velja, da ima vsako ogrodje več ali enako elementov kot vsaka LN, torej tudi več ali enako kot \begin_inset Formula $n$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate Sledi iz zgornjih dveh točk, saj je baza tako ogrodje kot LN hkrati. \end_layout \end_deeper \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $V$ \end_inset KRVP. Njegova dimenzija, \begin_inset Formula $\dim V$ \end_inset , je moč baze v \begin_inset Formula $V$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $\dim F^{n}=n$ \end_inset , \begin_inset Formula $\dim M_{m\times n}\left(\mathbb{F}\right)=m\cdot n$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Dopolnitev LN množice do baze \end_layout \begin_layout Claim* Naj bo \begin_inset Formula $V$ \end_inset vektorski prostor z dimenzijo \begin_inset Formula $n$ \end_inset . Trdimo, da \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate ima vsaka LN množica \begin_inset Formula $\leq n$ \end_inset elementov, \end_layout \begin_layout Enumerate je vsaka LN množica v \begin_inset Formula $V$ \end_inset z \begin_inset Formula $n$ \end_inset elementi baza, \end_layout \begin_layout Enumerate lahko vsako LN množico v \begin_inset Formula $V$ \end_inset dopolnimo do baze. \end_layout \end_deeper \begin_layout Proof Dokaz je dolg \begin_inset CommandInset counter LatexCommand set counter "theorem" value "0" lyxonly "false" \end_inset \end_layout \begin_deeper \begin_layout Lemma \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "lem:večja-ln" \end_inset Če so \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{m}\in V$ \end_inset LN in če \begin_inset Formula $v_{m+1}\not\in\Lin\left\{ v_{1},\dots,v_{m}\right\} $ \end_inset , potem so tudi \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{m},v_{m+1}$ \end_inset LN. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Proof Naj velja \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{m+1}v_{m+1}=0$ \end_inset za nek \begin_inset Formula $\vec{\alpha}\in F^{m+1}$ \end_inset . Dokažimo \begin_inset Formula $\vec{a}=\vec{0}$ \end_inset . Če \begin_inset Formula $\alpha_{m+1}=0$ \end_inset , sledi \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{m}v_{m}=0$ \end_inset , ker pa so po predpostavki \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{m}$ \end_inset LN, je \begin_inset Formula $\vec{\alpha}=\vec{0}$ \end_inset . Sicer pa, če PDDRAA \begin_inset Formula $\alpha_{m+1}\not=0$ \end_inset , lahko z \begin_inset Formula $a_{m+1}$ \end_inset delimo: \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{m+1}v_{m+1}=0 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \alpha_{m+1}v_{m+1}=-\alpha_{1}v_{1}-\cdots-\alpha_{m}v_{m} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ v_{m+1}=\frac{-\alpha_{1}}{\alpha_{m+1}}v_{1}+\cdots+\frac{-\alpha_{m}}{\alpha_{m+1}}v_{m} \] \end_inset Tedaj pridemo do \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset , saj smo \begin_inset Formula $v_{m+1}$ \end_inset izrazili kot LK \begin_inset Formula $\left\{ v_{1},\dots,v_{m}\right\} $ \end_inset , po predpostavki pa je vendar \begin_inset Formula $v_{m+1}\not\in\Lin\left\{ v_{1},\dots,v_{m}\right\} $ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Enumerate že dokazano z dokazom trditve \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "enoličnost-moči-baze." plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset v razdelku \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "subsec:Obstoj-baze" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset ERT status open \begin_layout Plain Layout \backslash udensdash{Vsaka LN množica v \backslash ensuremath{V} z \backslash ensuremath{n} elementi je baza.} \end_layout \end_inset PDDRAA \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset je LN, ki ni baza. Tedaj \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset ni ogrodje. Tedaj \begin_inset Formula $\Lin\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} \not=V$ \end_inset . Zatorej \begin_inset Formula $\exists v_{n+1}\in V\ni:\left\{ v_{1},\dots,v_{n},v_{n+1}\right\} $ \end_inset je LN, kar je v \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset s trditvijo, da ima vsaka \begin_inset Formula $LN$ \end_inset množica v \begin_inset Formula $V$ \end_inset kvečjemu \begin_inset Formula $n$ \end_inset elementov. \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset ERT status open \begin_layout Plain Layout \backslash udensdash{Vsako LN množico v $V$ z $n$ elementi lahko dopolnimo do baze.} \end_layout \end_inset Naj bo \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{m}$ \end_inset LN množica v \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Vemo, da je \begin_inset Formula $m\leq n$ \end_inset . Če \begin_inset Formula $m=n$ \end_inset , je \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{m}$ \end_inset baza po zgornji trditvi. Sicer pa je \begin_inset Formula $m\dim V$ \end_inset . Čim ima baza \begin_inset Formula $W$ \end_inset večjo moč kot baza \begin_inset Formula $V$ \end_inset , obstaja v \begin_inset Formula $W$ \end_inset LN množica z večjo močjo kot baza \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Toda ker je ta LN množica LN tudi v \begin_inset Formula $V$ \end_inset , obstaja v \begin_inset Formula $V$ \end_inset LN množica z več elementi kot baza \begin_inset Formula $V$ \end_inset , kar je v \begin_inset Formula $\rightarrow\!\leftarrow$ \end_inset s trditvijo \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "enoličnost-moči-baze." plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset v razdelku \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "subsec:Obstoj-baze" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* dimenzijska formula za podprostore. Naj bo \begin_inset Formula $V$ \end_inset KRVP in \begin_inset Formula $W_{1},W_{2}$ \end_inset podprostora v \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Velja \begin_inset Formula $\dim\left(W_{1}+W_{2}\right)=\dim W_{1}+\dim W_{2}-\dim\left(W_{1}\cap W_{2}\right)$ \end_inset . Vsota vektorskih podprostorov je definirana v razdelku \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "subsec:Vsota-podprostorov" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Izberimo bazo \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m}$ \end_inset za \begin_inset Formula $W_{1}\cap W_{2}$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $u_{1},\dots,u_{k}$ \end_inset njena dopolnitev do baze \begin_inset Formula $W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{l}$ \end_inset njena dopolnitev do baze \begin_inset Formula $W_{2}$ \end_inset . Trdimo, da je \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m},u_{1},\dots,u_{k},v_{1},\dots,v_{l}$ \end_inset baza za \begin_inset Formula $W_{1}+W_{2}$ \end_inset . Tedaj bi namreč veljalo \begin_inset Formula $\dim\left(W_{1}+W_{2}\right)=m+k+l$ \end_inset , \begin_inset Formula $\dim\left(W_{1}\cap W_{2}\right)=m$ \end_inset , \begin_inset Formula $\dim\left(W_{1}\right)=m+k$ \end_inset in \begin_inset Formula $\dim\left(W_{2}\right)=m+l$ \end_inset . Treba je dokazati še, da je \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m},u_{1},\dots,u_{k},v_{1},\dots,v_{l}$ \end_inset baza za \begin_inset Formula $W_{1}+W_{2}$ \end_inset . \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Je ogrodje? Vzemimo poljuben \begin_inset Formula $v\in W_{1}+W_{2}$ \end_inset . Po definiciji \begin_inset Formula $W_{1}+W_{2}\exists z_{1}\in W_{1},z_{2}\in W_{2}\ni:v=z_{1}+z_{2}$ \end_inset . Razvijmo \begin_inset Formula $z_{1}$ \end_inset po bazi \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m},u_{1},\dots,u_{k}$ \end_inset za \begin_inset Formula $W_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $z_{2}$ \end_inset po bazi \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m},v_{1},\dots,v_{k}$ \end_inset za \begin_inset Formula $W_{2}$ \end_inset . Takole: \begin_inset Formula $z_{1}=\alpha_{1}w_{1}+\cdots+\alpha_{m}w_{m}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{k}u_{k}$ \end_inset in \begin_inset Formula $z_{2}=\gamma_{1}w_{1}+\cdots\gamma_{m}w_{m}+\delta_{1}v_{1}+\cdots\delta_{l}v_{l}$ \end_inset . Torej \begin_inset Formula $v=z_{1}+z_{2}=\left(\alpha_{1}+\gamma_{1}\right)w_{1}+\cdots+\left(\alpha_{m}+\gamma_{m}\right)w_{m}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{k}u_{k}+\delta_{1}v_{1}+\cdots+\delta_{l}v_{l}\in\Lin\left\{ w_{1},\dots,w_{m},u_{1},\dots,u_{k},v_{1},\dots,v_{l}\right\} $ \end_inset . Je ogrodje. \end_layout \begin_layout Itemize Je LN? Naj bo \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}w_{1}+\cdots+\alpha_{m}w_{m}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{k}u_{k}+\gamma_{1}v_{1}+\cdots+\gamma_{l}v_{l}=0 \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}w_{1}+\cdots+\alpha_{m}w_{m}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{k}u_{k}=\left(-\gamma_{1}\right)v_{1}+\cdots+\left(-\gamma_{l}\right)v_{l} \] \end_inset Leva stran enačbe je \begin_inset Formula $\in W_{1}$ \end_inset , desna pa \begin_inset Formula $\in W_{2}$ \end_inset , zatorej je element, ki ga izraza na obeh straneh enačbe opisujeta, \begin_inset Formula $\in W_{1}\cap W_{2}$ \end_inset . Torej je \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{l}$ \end_inset baza za \begin_inset Formula $W_{1}\cap W_{1}$ \end_inset . Toda baza od \begin_inset Formula $W_{1}\cap W_{2}$ \end_inset je tudi \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m}$ \end_inset , zatorej lahko ta element razpišemo po njej: \begin_inset Formula \[ \left(-\gamma_{1}\right)v_{1}+\cdots+\left(-\gamma_{l}\right)v_{l}=\delta_{1}w_{1}+\cdots+\delta_{m}v_{m} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \delta_{1}w_{1}+\cdots+\delta_{m}w_{m}+\gamma_{1}v_{1}+\cdots+\gamma_{l}v_{l}=0 \] \end_inset Toda \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m},v_{1},\dots,v_{l}$ \end_inset je baza za \begin_inset Formula $W_{2}$ \end_inset po naši prejšnji definiciji, torej je LN množica, zato \begin_inset Formula $\delta_{1}=\cdots=\delta_{m}=\gamma_{1}=\cdots=\gamma_{l}=0$ \end_inset . Ker \begin_inset Formula $\gamma_{1}=\cdots=\gamma_{l}=0$ \end_inset , se lahko vrnemo k drugi enačbi te točke in to ugotovitev upoštevamo: \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}w_{1}+\cdots+\alpha_{m}w_{m}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{k}u_{k}=\left(-\gamma_{1}\right)v_{1}+\cdots+\left(-\gamma_{l}\right)v_{l} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}w_{1}+\cdots+\alpha_{m}w_{m}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{k}u_{k}=0 \] \end_inset Toda \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{m},u_{1},\dots,u_{k}$ \end_inset je baza za \begin_inset Formula $W_{1}$ \end_inset po naši prejšnji definiciji, torej je LN množica, zato \begin_inset Formula $\alpha_{1}=\cdots=\alpha_{m}=\beta_{1}=\cdots=\beta_{k}=0$ \end_inset . Torej velja \begin_inset Formula $\alpha_{1}=\cdots=\alpha_{m}=\beta_{1}=\cdots=\beta_{k}=\gamma_{1}=\cdots=\gamma_{l}=0$ \end_inset , torej je ta množica res LN. \end_layout \end_deeper \begin_layout Corollary* Velja torej \begin_inset Formula $\dim\left(W_{1}+W_{2}\right)=\dim\left(W_{1}\right)+\dim\left(W_{2}\right)$ \end_inset . Enačaj velja \begin_inset Formula $\Leftrightarrow W_{1}\cap W_{2}=\left\{ 0\right\} $ \end_inset , kajti \begin_inset Formula $\dim\left(\left\{ 0\right\} \right)=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "def:vsota-je-direktna" \end_inset Pravimo, da je vsota \begin_inset Formula $W_{1}+W_{2}$ \end_inset direktna, če velja \begin_inset Formula $W_{1}\cap W_{2}=\left\{ 0\right\} $ \end_inset oziroma ekvivalentno če je \begin_inset Formula $\dim\left(W_{1}+W_{2}\right)=\dim W_{1}+\dim W_{2}$ \end_inset oziroma ekvivalentno \begin_inset Formula $\forall w_{1}\in W_{1},w_{2}\in W_{2}:w_{1}+w_{2}=0\Rightarrow w_{1}=w_{2}=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Prehod na novo bazo \end_layout \begin_layout Standard Naj bo \begin_inset Formula $V$ \end_inset vektorski prostor dimenzije \begin_inset Formula $n$ \end_inset . Recimo, da imamo dve bazi v \begin_inset Formula $V$ \end_inset . \begin_inset Formula $B=\left\{ u_{1},\dots,u_{n}\right\} $ \end_inset naj bo \begin_inset Quotes gld \end_inset stara baza \begin_inset Quotes grd \end_inset , \begin_inset Formula $C=\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset pa naj bo \begin_inset Quotes gld \end_inset nova baza \begin_inset Quotes grd \end_inset . \begin_inset Formula $\forall v\in V$ \end_inset lahko razvijemo po \begin_inset Formula $B$ \end_inset in po \begin_inset Formula $C$ \end_inset . Razvoj po \begin_inset Formula $B$ \end_inset : \begin_inset Formula $v=\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{n}u_{n}$ \end_inset , razvoj po \begin_inset Formula $C$ \end_inset : \begin_inset Formula $v=\gamma_{1}v_{1}+\cdots+\gamma_{n}v_{n}$ \end_inset . Kakšna je zveza med \begin_inset Formula $\vec{\beta}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{\gamma}$ \end_inset v obeh razvojih? \end_layout \begin_layout Standard Uvedimo oznako \begin_inset Formula $\left[v\right]_{B}$ \end_inset , to naj bodo koeficienti vektorja \begin_inset Formula $v$ \end_inset pri razvoju po \begin_inset Formula $B$ \end_inset . \begin_inset Formula $\left[v\right]_{B}=\left[\begin{array}{c} \beta_{1}\\ \vdots\\ \beta_{n} \end{array}\right]$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Vsak vektor stare baze razvijmo po novi bazi, kjer \begin_inset Formula $\left[u_{i}\right]_{C}=\left[\begin{array}{c} \alpha_{i1}\\ \vdots\\ \alpha_{in} \end{array}\right]$ \end_inset : \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} u_{1} & = & \alpha_{11}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{1n}v_{n}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ u_{n} & = & a_{n1}v_{1} & + & \cdots & + & a_{nn}v_{n} \end{array} \] \end_inset Koeficiente \begin_inset Formula $\alpha$ \end_inset zložimo v tako imenovanj prehodno matriko \begin_inset Formula $P_{C\leftarrow B}$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ P_{C\leftarrow B}=\left[\begin{array}{ccc} \left[u_{1}\right]_{C} & \cdots & \left[u_{n}\right]_{C}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} a_{11} & \cdots & a_{n1}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{1n} & \cdots & a_{nn} \end{array}\right] \] \end_inset Sledi \begin_inset Formula \[ v=\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{n}u_{n}=\beta_{1}\left(\alpha_{11}v_{1}+\cdots+\alpha_{1n}v_{n}\right)+\cdots+\beta_{n}\left(\alpha_{n1}v_{1}+\cdots+\alpha_{nn}v_{n}\right)= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =v_{1}\left(\beta_{1}\alpha_{11}+\beta_{2}\alpha_{21}+\cdots+\beta_{n}\alpha_{n1}\right)+\cdots+v_{n}\left(\beta_{1}\alpha_{1n}+\beta_{2}\alpha_{2n}+\cdots+\beta_{n}\alpha_{nn}\right)= \] \end_inset po drugi strani je \begin_inset Formula $v$ \end_inset tudi lahko razvit po novi bazi: \begin_inset Formula \[ =v=\gamma_{1}v_{1}+\cdots+\gamma_{n}v_{n} \] \end_inset Iz česar, ker je razvoj po bazi enoličen, sledi \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} \gamma_{1} & = & \beta_{1}\alpha_{11} & + & \cdots & + & \beta_{n}\alpha_{n1}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ \gamma_{n} & = & \beta_{1}a_{1n} & + & \cdots & + & \beta_{n}\alpha_{nn} \end{array}, \] \end_inset kar v matrični obliki zapišemo \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{ccc} \alpha_{11} & \cdots & \alpha_{n1}\\ \vdots & & \vdots\\ \alpha_{1n} & \cdots & \alpha_{nn} \end{array}\right]\left[\begin{array}{c} \beta_{1}\\ \vdots\\ \beta_{n} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{c} \gamma_{1}\\ \vdots\\ \gamma_{n} \end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ P_{C\leftarrow B}\left[v\right]_{B}=\left[v\right]_{C}. \] \end_inset \end_layout \begin_layout Remark* Velja: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $P_{B\leftarrow B}=I$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize Naj bodo prehodi med bazami takšnile: \begin_inset Formula $B\overset{P_{C\leftarrow B}}{\longrightarrow}C\overset{P_{D\leftarrow C}}{\longrightarrow}D$ \end_inset . Potem je \begin_inset Formula $P_{D\leftarrow B}=P_{C\leftarrow B}\cdot P_{C\leftarrow D}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $P_{B\leftarrow C}\cdot P_{C\leftarrow B}=I$ \end_inset , \begin_inset Formula $\left(P_{B\leftarrow C}\right)^{-1}=P_{C\leftarrow B}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize Naj bo \begin_inset Formula $v\in F^{n}$ \end_inset in \begin_inset Formula $S$ \end_inset standardna baza za \begin_inset Formula $F^{n}$ \end_inset . Potem \begin_inset Formula $\left[v\right]_{S}=\left[\begin{array}{c} \alpha_{1}\\ \vdots\\ \alpha_{n} \end{array}\right]=v$ \end_inset . Sledi \begin_inset Formula $P_{S\leftarrow B}=\left[\begin{array}{ccc} \left[u_{1}\right]_{S} & \cdots & \left[u_{n}\right]_{S}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} u_{1} & \cdots & u_{n}\end{array}\right]$ \end_inset za \begin_inset Formula $B=\left\{ u_{1},\dots,u_{n}\right\} $ \end_inset . Sledi tudi \begin_inset Formula $P_{S\leftarrow C}=\left[\begin{array}{ccc} v_{1} & \cdots & v_{n}\end{array}\right]$ \end_inset , kjer so \begin_inset Formula $v,u,B,C$ \end_inset kot prej (kot definirano na začetku tega razdelka). \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset Formula $P_{C\leftarrow B}=P_{C\leftarrow S}\cdot P_{S\leftarrow B}$ \end_inset (slednji dve točki veljata samo v \begin_inset Formula $F^{n}$ \end_inset , kjer je standardna baza lepa in zapisljiva kot elementi v matriki) \end_layout \end_deeper \begin_layout Section Drugi semester \end_layout \begin_layout Subsection Linearne preslikave \end_layout \begin_layout Standard Radi bi definirali homomorfizem vektorskih prostorov. Homomorfizem za abelove grupe smo že definirali, vektorski prostor pa je le abelova grupa z dodatno strukturo (množenje s skalarjem). \end_layout \begin_layout Definition* Preslikava \begin_inset Formula $f:V_{1}\to V_{2}$ \end_inset je homomorfizem vektorskih prostorov nad istim poljem oziroma linearna preslikava, če je aditivna (homomorfizem) ( \begin_inset Formula $\forall u,v\in V_{1}:f\left(u+_{1}v\right)=fu+_{2}fv$ \end_inset ) in če je homogena: \begin_inset Formula $\forall u\in V_{1},\alpha\in F:f\left(\alpha u\right)=\alpha f\left(u\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Remark* Ekvivalentno je preverjati oba pogoja hkrati. Če za \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset velja \begin_inset Formula $\forall\alpha_{1},\alpha_{2}\in F,u_{1},u_{2}\in U:L\left(\alpha_{1}u_{1}+\alpha_{2}u_{2}\right)=\alpha_{1}Lu_{1}+\alpha_{2}Lu_{2}$ \end_inset , je \begin_inset Formula $L$ \end_inset linearna preslikava. \end_layout \begin_layout Example* Vrtež za kot \begin_inset Formula $\tau$ \end_inset v ravnini: \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{c} x\\ y \end{array}\right]\to\left[\begin{array}{cc} \cos\tau & -\sin\tau\\ \sin\tau & \cos\tau \end{array}\right]\left[\begin{array}{c} x\\ y \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Linearna funkcija iz analize ni linearna preslikava. Premik za vektor \begin_inset Formula $w$ \end_inset ni linearna preslikava. Odvajanje in integriranje sta linearni preslikavi. \end_layout \begin_layout Fact* Vsaka linearna preslikava slika 0 v 0. \end_layout \begin_layout Definition* Bijektivni linearni preslikavi pravimo linearni izomorfizem. \end_layout \begin_layout Claim \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "claim:invLinIzJeLinIz" \end_inset Inverz linearnega izomorfizma je zopet linearni izomorfizem. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset bijektivna linearna preslikava med vektorskima prostoroma nad istim poljem \begin_inset Formula $F$ \end_inset . Dokazati je treba, da je \begin_inset Formula $L^{-1}:V\to U$ \end_inset spet linearna preslikava. Ker je \begin_inset Formula $L$ \end_inset linearna, velja \begin_inset Formula \[ \forall\alpha_{1},\alpha_{2}\in F,v_{1},v_{2}\in V:L\left(\alpha_{1}L^{-1}v_{1}+\alpha_{2}L^{-1}v_{2}\right)=\alpha_{1}LL^{-1}v_{1}+\alpha_{2}LL^{-1}v_{2}=LL^{-1}\left(\alpha_{1}v_{1}+\alpha_{2}v_{2}\right) \] \end_inset Ker je \begin_inset Formula $L$ \end_inset injektivna, iz \begin_inset Formula $L\left(\alpha_{1}L^{-1}v_{1}+\alpha_{2}L^{-1}v_{2}\right)=LL^{-1}\left(\alpha_{1}v_{1}+\alpha_{2}v_{2}\right)$ \end_inset sledi \begin_inset Formula $\alpha_{1}L^{-1}v_{1}+\alpha_{2}L^{-1}v_{2}=L^{-1}\left(\alpha_{1}v_{1}+\alpha_{2}v_{2}\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection \begin_inset Formula $F^{n}$ \end_inset je linearno izomorfen \begin_inset Formula $n-$ \end_inset razsežnem \begin_inset Formula $V$ \end_inset nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Vsak \begin_inset Formula $n-$ \end_inset razsežen vektorski prostor nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset je linearno izomorfen \begin_inset Formula $F^{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $V$ \end_inset \begin_inset Formula $n-$ \end_inset razsežen vektorski prostor nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset in \begin_inset Formula $B=\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset baza za \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Definirajmo preslikavo \begin_inset Formula $\phi_{B}:F^{n}\to V$ \end_inset s predpisom \begin_inset Formula $\left(x_{1},\cdots,x_{1}\right)\mapsto x_{1}v_{1}+\cdots+x_{n}v_{n}$ \end_inset . Ker je \begin_inset Formula $B$ \end_inset ogrodje, je \begin_inset Formula $\phi_{B}$ \end_inset surjektivna. Ker je \begin_inset Formula $B$ \end_inset linearno neodvisna, je \begin_inset Formula $\phi_{B}$ \end_inset injektivna. Pokažimo še, da je linearna presikava: \begin_inset Formula \[ \phi_{B}\left(\alpha\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)+\beta\left(y_{1},\dots,y_{n}\right)\right)=\phi_{B}\left(\alpha x_{1}+\beta y_{1},\dots,\alpha x_{n}+\beta x_{n}\right)=v_{1}\left(\alpha x_{1}+\beta y_{1}\right)+\cdots+v_{n}\left(\alpha x_{n}+\beta x_{n}\right)= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =\alpha\left(v_{1}x_{1}+\cdots+v_{n}x_{n}\right)+\cdots+\beta\left(v_{1}y_{1}+\cdots+v_{n}y_{n}\right)=\alpha\phi_{B}\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)+\beta\phi_{B}\left(y_{1},\dots y_{n}\right) \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "subsec:Matrika-linearne-preslikave" \end_inset Matrika linearne preslikave — linearni izomorfizem \begin_inset Formula $M_{m,n}\left(F\right)\to\mathcal{L}\left(F^{n},F^{m}\right)$ \end_inset \end_layout \begin_layout Claim* Naj bo \begin_inset Formula $F$ \end_inset polje in \begin_inset Formula $m,n\in F$ \end_inset . \begin_inset Formula $\mathcal{L}\left(F^{n},F^{m}\right)$ \end_inset je vektorski prostor linearnih preslikav iz \begin_inset Formula $F^{n}\to F^{m}$ \end_inset . Seštevanje definiramo z \begin_inset Formula $\left(L_{1}+L_{2}\right)u\coloneqq L_{1}u+L_{2}u$ \end_inset , množenje s skalarjem pa \begin_inset Formula $\left(\alpha L\right)u=\alpha\left(Lu\right)$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $M_{m,n}\left(F\right)$ \end_inset vektorski prostor vseh \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset matrik nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset z znanim seštevanjem in množenjem. Obstaja linearni izomorfizem med tema dvema prostoroma. \end_layout \begin_layout Proof Oznake kot v trditvi. Za vsako \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset matriko \begin_inset Formula $A=\left[a_{i,j}\right]$ \end_inset definirajmo preslikavo \begin_inset Formula $L_{A}$ \end_inset iz \begin_inset Formula $F^{n}$ \end_inset v \begin_inset Formula $F^{m}$ \end_inset takole: \begin_inset Formula $L_{A}\left(x_{1},\dots,x_{n}\right)=\left(a_{1,1}x_{1}+\cdots+a_{1,n}x_{n},\dots,a_{m,1}x_{1}+\cdots+a_{m,n}x_{n}\right)$ \end_inset . Po definiciji matričnega množenja ta preslikava ustreza \begin_inset Formula $L_{A}\vec{x}=A\vec{x}$ \end_inset . Dokažimo, da je linearni izomorfizem. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Linearnost: \begin_inset Formula $L_{\alpha A+\beta B}\vec{x}=\left(\alpha A+\beta B\right)\vec{x}=\alpha A\vec{x}+\beta B\vec{x}=\alpha L_{A}\vec{x}+\beta L_{B}\vec{x}=\left(\alpha L_{A}+\beta L_{B}\right)\vec{x}$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize Bijektivnost: Konstruirajmo inverzno preslikavo (iz trditve \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "claim:invLinIzJeLinIz" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset vemo, da bo linearna). Vsaki linearni presikavi \begin_inset Formula $L:F^{n}\to F^{m}$ \end_inset priredimo \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset matriko \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{ccc} Le_{1} & \cdots & Le_{n}\end{array}\right]$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $e_{1},\dots,e_{n}$ \end_inset standardna baza za \begin_inset Formula $F^{n}$ \end_inset . Pokažimo, da je ta preslikava res inverz, torej preverimo, da je kompozitum \begin_inset Formula $A\mapsto L_{A}\mapsto\left[\begin{array}{ccc} L_{A}e_{1} & \cdots & L_{A}e_{n}\end{array}\right]$ \end_inset identiteta in da je \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{ccc} L_{A}e_{1} & \cdots & L_{A}e_{n}\end{array}\right]\mapsto L_{A}\mapsto A$ \end_inset tudi identiteta. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize \begin_inset ERT status open \begin_layout Plain Layout \backslash udensdash{$A \backslash mapsto L_{A} \backslash mapsto \backslash left[ \backslash begin{array}{ccc} Le_{1} & \backslash cdots & Le_{n} \backslash end{array} \backslash right] \backslash overset{?}{=}id$} \end_layout \end_inset : \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{ccc} L_{A}e_{1} & \cdots & L_{A}e_{n}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} Ae_{1} & \cdots & Ae_{n}\end{array}\right]=A\left[\begin{array}{ccc} e_{1} & \cdots & e_{n}\end{array}\right]=AI=A \] \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize \begin_inset ERT status open \begin_layout Plain Layout \backslash udensdash{$ \backslash left[ \backslash begin{array}{ccc} L_{A}e_{1} & \backslash cdots & L_{A}e_{n} \backslash end{array} \backslash right] \backslash mapsto L_{A} \backslash mapsto A \backslash overset{?}{=}id$} \end_layout \end_inset : \begin_inset Formula \[ \forall x:L_{\left[\begin{array}{ccc} Le_{1} & \cdots & Le_{n}\end{array}\right]}x=\left[\begin{array}{ccc} Le_{1} & \cdots & Le_{n}\end{array}\right]\left[\begin{array}{c} x_{1}\\ \vdots\\ x_{n} \end{array}\right]=x_{1}Le_{1}+\cdots+x_{n}Le_{n}=L\left(x_{1}e_{1}+\cdots+x_{n}e_{n}\right)= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =L\left(x_{1}\left[\begin{array}{c} 1\\ 0\\ \vdots\\ 0 \end{array}\right]+\cdots+x_{n}\left[\begin{array}{c} 0\\ \vdots\\ 0\\ 1 \end{array}\right]\right)=Lx \] \end_inset \end_layout \end_deeper \end_deeper \begin_layout Proof Vsaki linearni preslikavi med dvema vektorskima prostoroma sedaj lahko priredimo matriko. Prirejanje je odvisno od izbire baz v obeh vektorskih prostorih. Matrika namreč preslika koeficiente iz polja \begin_inset Formula $F$ \end_inset , s katerimi je dan vektor, ki ga z leve množimo z matriko, razvit po \begin_inset Quotes gld \end_inset vhodni \begin_inset Quotes grd \end_inset bazi, v koeficiente iz istega polja, s katerimi je rezultantni vektor razvit po \begin_inset Quotes gld \end_inset izhodni \begin_inset Quotes grd \end_inset bazi. \end_layout \begin_layout Proof Naj bosta \begin_inset Formula $U$ \end_inset in \begin_inset Formula $V$ \end_inset vektorska prostora nad istim poljem \begin_inset Formula $F$ \end_inset in naj bo \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset linearna preslikava. Izberimo bazo \begin_inset Formula $\mathcal{B}=\left\{ u_{1},\dots,u_{n}\right\} $ \end_inset za \begin_inset Formula $U$ \end_inset in \begin_inset Formula $\mathcal{C}=\left\{ v_{1},\dots,v_{m}\right\} $ \end_inset za \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Razvijmo vektorje \begin_inset Formula $Lu_{1},\dots,Lu_{n}$ \end_inset po bazi \begin_inset Formula $\mathcal{C}$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} Lu_{1} & = & \alpha_{1,1}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{1,m}v_{m}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ Lu_{n} & = & \alpha_{n,1}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{n,m}v_{m} \end{array} \] \end_inset Skalarje \begin_inset Formula $\alpha_{i,j}$ \end_inset sedaj zložimo v spodnjo matriko, ki ji pravimo \series bold matrika linearne preslikave \begin_inset Formula $L$ \end_inset glede na bazi \begin_inset Formula $\mathcal{B}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\mathcal{C}$ \end_inset \series default . \begin_inset Formula \[ \left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}=\left[\begin{array}{ccc} \left[Lu_{1}\right]_{\mathcal{C}} & \cdots & \left[Lu_{n}\right]_{\mathcal{C}}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} a_{1,1} & \cdots & \alpha_{n,1}\\ \vdots & & \vdots\\ \alpha_{1,m} & \cdots & \alpha_{n,m} \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* \begin_inset Formula $L:\mathbb{R}\left[x\right]_{\leq3}\to\mathbb{R}\left[x\right]_{\leq2}$ \end_inset — linearna preslikava iz realnih polinomov stopnje kvečjemu 3 v realne polinome stopnje kvečjemu 2, ki predstavlja odvajanje polinomov. Bazi sta \begin_inset Formula $\mathcal{B}=\left\{ 1,x,x^{2},x^{2}\right\} $ \end_inset in \begin_inset Formula $\mathcal{C}=\left\{ 1,x,x^{2}\right\} $ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} L\left(1\right) & = & 0 & + & 0x & + & 0x^{2}\\ L\left(x\right) & = & 1 & + & 0x & + & 0x^{2}\\ L\left(x^{2}\right) & = & 0 & + & 2x & + & 0x^{2}\\ L\left(x^{3}\right) & = & 0 & + & 0x & + & 3x^{2} \end{array} \] \end_inset Zapišimo matriko te linearne preslikave: \begin_inset Formula \[ \left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}=\left[\begin{array}{cccc} 0 & 1 & 0 & 0\\ 0 & 0 & 2 & 0\\ 0 & 0 & 0 & 3 \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Prehodna matrika je poseben primer matrike linearne preslikave. \begin_inset Formula $L:V\to V$ \end_inset z bazama \begin_inset Formula $\mathcal{B}=\left\{ v_{1},\dots,v_{n}\right\} $ \end_inset in \begin_inset Formula $\mathcal{C}=\left\{ u_{1},\dots,u_{n}\right\} $ \end_inset , kjer \begin_inset Formula $L=id$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} id\left(u_{1}\right) & = & \alpha_{1,1}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{1,n}v_{n}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ id\left(u_{n}\right) & = & \alpha_{n,1}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{n,n}v_{n} \end{array} \] \end_inset Zapišimo matriko te linearne preslikave: \begin_inset Formula $\left[id\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}=P_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Lastnosti matrik linearnih preslikav \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset CommandInset counter LatexCommand set counter "theorem" value "0" lyxonly "false" \end_inset \end_layout \begin_layout Theorem \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "thm:osnovna-formula" \end_inset osnovna formula. Posplošitev formule \begin_inset Formula $\left[u\right]_{\mathcal{C}}=P_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}\cdot\left[u\right]_{\mathcal{B}}$ \end_inset se glasi \begin_inset Formula $\left[Lu\right]_{\mathcal{C}}=\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}\left[u\right]_{\mathcal{B}}$ \end_inset za linearno preslikavo \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset , \begin_inset Formula $u\in U$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $\mathcal{\mathcal{B}}=\left\{ u_{1},\dots,u_{n}\right\} $ \end_inset baza za \begin_inset Formula $U$ \end_inset in \begin_inset Formula $\mathcal{C}=\left\{ v_{1},\dots,v_{m}\right\} $ \end_inset baza za \begin_inset Formula $V$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Po korakih: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate Razvijmo \begin_inset Formula $u$ \end_inset po bazi \begin_inset Formula $\mathcal{B}$ \end_inset : \begin_inset Formula $u=\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{n}u_{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "enu:Uporabimo-L-na" \end_inset Uporabimo \begin_inset Formula $L$ \end_inset na obeh straneh: \begin_inset Formula $Lu=L\left(\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{n}u_{n}\right)=\beta_{1}Lu_{1}+\cdots+\beta_{n}Lu_{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate Razvijmo bazo \begin_inset Formula $\mathcal{B}$ \end_inset , preslikano z \begin_inset Formula $L$ \end_inset , po bazi \begin_inset Formula $\mathcal{C}$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccc} Lu_{1} & = & \alpha_{1,1}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{1,m}v_{m}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ Lu_{n} & = & \alpha_{n,1}v_{1} & + & \cdots & + & \alpha_{n,m}v_{m} \end{array} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate Razvoj vstavimo v enačbo iz koraka \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "enu:Uporabimo-L-na" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset in uredimo: \begin_inset Formula \[ Lu=\beta_{1}\left(\alpha_{1,1}v_{1}+\cdots+\alpha_{1,m}v_{m}\right)+\cdots+\beta_{n}\left(\alpha_{n,1}v_{1}+\cdots+\alpha_{n,m}v_{m}\right)= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =v_{1}\left(\beta_{1}\alpha_{1,1}+\cdots+\beta_{n}\alpha_{n,1}\right)+\cdots+v_{m}\left(\beta_{1}\alpha_{1,m}+\cdots+\beta_{n}\alpha_{n,m}v_{m}\right) \] \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate Odtod sledi: \begin_inset Formula \[ \left[Lu\right]_{\mathcal{C}}=\left[\begin{array}{c} \beta_{1}\alpha_{1,1}+\cdots+\beta_{n}\alpha_{n,1}\\ \vdots\\ \beta_{1}\alpha_{1,m}+\cdots+\beta_{n}\alpha_{n,m}v_{m} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} \alpha_{1,1} & \cdots & \alpha_{n,1}\\ \vdots & & \vdots\\ \alpha_{1,m} & \cdots & \alpha_{n,m} \end{array}\right]\left[\begin{array}{c} \beta_{1}\\ \vdots\\ \beta_{n} \end{array}\right]=\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}\left[u\right]_{\mathcal{B}} \] \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Theorem \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "thm:matrika-kompozituma-linearnih" \end_inset matrika kompozituma linearnih preslikav. Posplošitev formule \begin_inset Formula $P_{\mathcal{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{B}}}=P_{\mathcal{D\leftarrow C}}\cdot P_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}$ \end_inset se glasi \begin_inset Formula $\left[K\circ L\right]_{\mathcal{D\leftarrow B}}=\left[K\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{C}}\cdot\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}$ \end_inset . Trdimo, da je kompozitum linearnih preslikav spet linearna preslikava in da enačba velja. \end_layout \begin_layout Proof Najprej dokažimo, da je kompozitum linearnih preslikav spet linearna preslikava. \begin_inset Formula \[ \left(K\circ L\right)\left(\alpha u+\beta v\right)=K\left(L\left(\alpha u+\beta v\right)\right)=K\left(\alpha Lu+\beta Lv\right)=\alpha KLu+\beta KLv=\alpha\left(K\circ L\right)u+\beta\left(K\circ L\right)v \] \end_inset Sedaj pa dokažimo še enačbo \begin_inset Formula $\left[K\circ L\right]_{\mathcal{D\leftarrow B}}=\left[K\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{C}}\cdot\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}$ \end_inset . Naj bosta \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset in \begin_inset Formula $K:V\to W$ \end_inset linearni preslikavi, \begin_inset Formula $\mathcal{B}=\left\{ u_{1},\dots,u_{n}\right\} $ \end_inset baza \begin_inset Formula $U$ \end_inset , \begin_inset Formula $\mathcal{C}$ \end_inset baza \begin_inset Formula $V$ \end_inset in \begin_inset Formula $\mathcal{D}$ \end_inset baza \begin_inset Formula $W$ \end_inset . Od prej vemo, da: \begin_inset Formula \[ \left[L\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{B}}=\left[\begin{array}{ccc} \left[Lu_{1}\right]_{\mathcal{D}} & \cdots & \left[Lu_{n}\right]_{\mathcal{D}}\end{array}\right], \] \end_inset zato pišimo \begin_inset Formula \[ \left[K\circ L\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{B}}=\left[\begin{array}{ccc} \left[\left(K\circ L\right)u_{1}\right]_{\mathcal{D}} & \cdots & \left[\left(K\circ L\right)u_{n}\right]_{\mathcal{D}}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} \left[KLu_{1}\right]_{\mathcal{D}} & \cdots & \left[KLu_{n}\right]_{\mathcal{D}}\end{array}\right]\overset{\text{izrek \ref{thm:osnovna-formula}}}{=} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \overset{\text{izrek \ref{thm:osnovna-formula}}}{=}\left[\begin{array}{ccc} \left[K\right]_{\mathcal{D}\leftarrow C}\left[Lu_{1}\right]_{\mathcal{C}} & \cdots & \left[K\right]_{\mathcal{D}\leftarrow C}\left[Lu_{n}\right]_{\mathcal{C}}\end{array}\right]=\left[K\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{C}}\left[\begin{array}{ccc} \left[Lu_{1}\right]_{\mathcal{C}} & \cdots & \left[Lu_{n}\right]_{\mathcal{C}}\end{array}\right]=\left[K\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{C}}\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Jedro in slika linearne preslikave \end_layout \begin_layout Definition* Naj bosta \begin_inset Formula $U$ \end_inset in \begin_inset Formula $V$ \end_inset vektorska prostora nad istim poljem \begin_inset Formula $F$ \end_inset in \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset linearna preslikava. Jedro \begin_inset Formula $L$ \end_inset naj bo \begin_inset Formula $\Ker L\coloneqq\left\{ u\in U;Lu=0\right\} $ \end_inset (angl. kernel/null space) in Slika/zaloga vrednosti \begin_inset Formula $L$ \end_inset naj bo \begin_inset Formula $\Slika L\coloneqq\left\{ Lu;\forall u\in U\right\} $ \end_inset (angl. image/range). \end_layout \begin_layout Claim* Trdimo naslednje: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\Ker L$ \end_inset je vektorski podprostor v \begin_inset Formula $U$ \end_inset (če vsebuje \begin_inset Formula $\vec{a}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{b}$ \end_inset , vsebuje tudi vse LK \begin_inset Formula $\vec{a}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\vec{b}$ \end_inset ) \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\Slika L$ \end_inset je vektorski podprostor v \begin_inset Formula $V$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Proof Dokazujemo dve trditvi: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\forall u_{1},u_{2}\in\Ker L,\alpha_{1},\alpha_{2}\in F\overset{?}{\Longrightarrow}\alpha_{1}u_{1}+\alpha_{2}u_{2}\in\Ker L$ \end_inset . Po predpostavki velja \begin_inset Formula $Lu_{1}=0$ \end_inset in \begin_inset Formula $Lu_{2}=0$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\alpha_{1}Lu_{1}+\alpha_{2}Lu_{2}=0$ \end_inset . Iz linearnosti \begin_inset Formula $L$ \end_inset sledi \begin_inset Formula $L\left(\alpha_{1}u_{1}+\alpha_{2}u_{2}\right)=0$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\alpha_{1}u_{1}+\alpha_{2}u_{2}\in\Ker L$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $\forall v_{1},v_{2}\in\Slika L,\beta_{1},\beta_{2}\in F\overset{?}{\Longrightarrow}\beta_{1}v_{1}+\beta_{2}v_{2}\in\Slika L$ \end_inset . Po predpostavki velja \begin_inset Formula $\exists u_{1},u_{2}\in U\ni:v_{1}=Lu_{1}\wedge v_{2}=Lu_{2}$ \end_inset . Velja torej \begin_inset Formula $\beta_{1}v_{1}+\beta_{2}v_{2}=\beta_{1}Lu_{1}+\beta_{2}Lu_{2}\overset{\text{linearnost}}{=}L\left(\beta_{1}u_{1}+\beta_{2}u_{2}\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\beta_{1}u_{1}+\beta_{2}u_{2}\in U$ \end_inset , torej je \begin_inset Formula $L\left(\beta_{1}u_{1}+\beta_{2}u_{2}\right)\in\Slika L$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Definition* Ničnost \begin_inset Formula $L$ \end_inset je \begin_inset Formula $\n\left(L\right)\coloneqq\dim\Ker L$ \end_inset (angl. nullity) in rang \begin_inset Formula $L$ \end_inset je \begin_inset Formula $\rang\left(L\right)=\dim\Slika L$ \end_inset (angl. rank). \end_layout \begin_layout Remark* Jedro in sliko smo definirali za linearne preslikave, vendar ju lahko definiramo tudi za poljubno matriko \begin_inset Formula $A$ \end_inset nad poljem \begin_inset Formula $F$ \end_inset , saj smo v \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "subsec:Matrika-linearne-preslikave" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset dokazali linearni izomorfizem med \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset matrikami nad \begin_inset Formula $F$ \end_inset in linearnimi preslikavami \begin_inset Formula $F^{n}\to F^{m}$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ Au=\left[\begin{array}{ccc} a_{11} & \cdots & a_{1n}\\ \vdots & & \vdots\\ a_{m1} & \cdots & a_{mn} \end{array}\right]\left[\begin{array}{c} u_{1}\\ \vdots\\ u_{n} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{c} a_{11}u_{1}+\cdots+a_{1n}u_{n}\\ \vdots\\ a_{m1}u_{1}+\cdots+a_{mn}u_{n} \end{array}\right]=\left[\begin{array}{c} a_{11}\\ \vdots\\ a_{m1} \end{array}\right]u_{1}+\cdots+\left[\begin{array}{c} a_{1n}\\ \vdots\\ a_{mn} \end{array}\right]u_{n} \] \end_inset Iz tega je razvidno, da je \begin_inset Formula $\Slika A$ \end_inset torej linearna ogrinjača stolpcev matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset . Pravimo tudi, da je \begin_inset Formula $\Slika A$ \end_inset stolpični prostor \begin_inset Formula $A$ \end_inset oziroma \begin_inset Formula $\Col A$ \end_inset (angl. column space). \begin_inset Formula $\rang A=\dim\Slika A$ \end_inset je torej največje število linearno neodvisnih stolpcev \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* Linearna preslikava \begin_inset Formula $L$ \end_inset je injektivna ( \begin_inset Formula $Lu_{1}=Lu_{2}\Rightarrow u_{1}=u_{2}$ \end_inset ) \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\Ker L=\left\{ 0\right\} $ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Dokazujemo ekvivalenco: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\Rightarrow\right)$ \end_inset Predpostavimo, da je \begin_inset Formula $L$ \end_inset injektivna, torej \begin_inset Formula $Lu_{1}=Lu_{2}\Rightarrow u_{1}=u_{2}$ \end_inset . Vzemimo poljuben \begin_inset Formula $u\in\Ker L$ \end_inset . Zanj velja \begin_inset Formula $Lu=0=L0\Rightarrow u=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\Leftarrow\right)$ \end_inset Predpostavimo, \begin_inset Formula $\Ker L=\left\{ 0\right\} $ \end_inset . Računajmo: \begin_inset Formula $Lu_{1}=Lu_{2}\Longrightarrow Lu_{1}-Lu_{2}=0\overset{\text{linearnost }}{\Longrightarrow}L\left(u_{1}-u_{2}\right)=0\Longrightarrow u_{1}-u_{2}=0\Longrightarrow u_{1}=u_{2}$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Theorem* osnovna formula. Naj bo \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset linearna preslikava. Tedaj je \begin_inset Formula $\dim\Ker L+\dim\Slika L=\dim U$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\n L+\rang L=\dim U$ \end_inset . Za matrike torej trdimo \begin_inset Formula $\n A+\rang A=\dim F^{n}=n$ \end_inset za \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset matriko \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Vemo, da sta jedro in slika podprostora. Naj bo \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{k}$ \end_inset baza jedra in \begin_inset Formula $u_{1},\dots,u_{l}$ \end_inset njena dopolnitev do baze \begin_inset Formula $U$ \end_inset . Torej \begin_inset Formula $\dim U=k+l=\n L+l$ \end_inset . Treba je še dokazati, da je \begin_inset Formula $l=\rang A$ \end_inset . Konstruirajmo bazo za \begin_inset Formula $\Slika L$ \end_inset , ki ima \begin_inset Formula $l$ \end_inset elementov in dokažimo, da so \begin_inset Formula $Lu_{1},\dots,Lu_{l}$ \end_inset baza za \begin_inset Formula $\Slika L$ \end_inset : \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Je ogrodje? Vzemimo poljuben \begin_inset Formula $v\in\Slika L$ \end_inset . Zanj obstaja nek \begin_inset Formula $u\in U\ni:Lu=v$ \end_inset , ki ga lahko razvijemo po bazi \begin_inset Formula $U$ \end_inset takole \begin_inset Formula $u=\alpha_{1}w_{1}+\cdots+\alpha_{k}w_{k}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{l}u_{l}$ \end_inset . Sedaj na obeh straneh uporabimo \begin_inset Formula $L$ \end_inset in upoštevamo linearnost: \begin_inset Formula \[ v=Lu=L\left(\alpha_{1}w_{1}+\cdots+\alpha_{k}w_{k}+\beta_{1}u_{1}+\cdots+\beta_{l}u_{l}\right)=\alpha_{1}Lw_{1}+\cdots+\alpha_{k}Lw_{k}+\beta_{1}Lu_{1}+\cdots+\beta_{l}Lu_{l} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =\beta_{1}Lu_{1}+\cdots+\beta_{l}Lu_{l} \] \end_inset Ker so \begin_inset Formula $w_{i}$ \end_inset baza \begin_inset Formula $\Ker L$ \end_inset , so elementi \begin_inset Formula $\Ker L$ \end_inset , torej je \begin_inset Formula $Lw_{i}=0$ \end_inset za vsak \begin_inset Formula $i$ \end_inset . Tako poljuben \begin_inset Formula $v\in\Slika L$ \end_inset razpišemo z bazo velikosti \begin_inset Formula $l$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize Je LN? Računajmo: \begin_inset Formula $\gamma_{1}Lu_{1}+\cdots+\gamma_{l}Lu_{l}=0\overset{\text{linearnost }}{\Longrightarrow}L\left(\gamma_{1}u_{1}+\cdots+\gamma_{l}u_{l}\right)=0\Longrightarrow\gamma_{1}u_{1}+\cdots+\gamma_{l}u_{l}\in\Ker L$ \end_inset , kar pomeni, da ga je moč razviti po bazi \begin_inset Formula $\Ker L$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \gamma_{1}u_{1}+\cdots+\gamma_{l}u_{l}=\delta_{1}w_{1}+\cdots+\delta_{k}w_{k} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \gamma_{1}u_{1}+\cdots+\gamma_{l}u_{l}-\delta_{1}w_{1}-\cdots-\delta_{k}w_{k}=0 \] \end_inset Ker je \begin_inset Formula $w_{1},\dots,w_{k},u_{1},\dots,u_{l}$ \end_inset baza \begin_inset Formula $U$ \end_inset , je LN, zato velja \begin_inset Formula $\gamma_{1}=\cdots=\gamma_{l}=w_{1}=\cdots=w_{k}=0$ \end_inset , kar pomeni, da očitno velja \begin_inset Formula $\gamma_{1}=\cdots=\gamma_{l}=0$ \end_inset , torej je res LN. \end_layout \end_deeper \begin_layout Remark* Bralcu prav pride skica s 3. strani zapiskov predavanja \begin_inset Quotes gld \end_inset LA1P FMF 2024-02-28 \begin_inset Quotes grd \end_inset . \end_layout \begin_layout Paragraph* Do preproste matrike preslikave z ustreznimi bazami \end_layout \begin_layout Standard Imenujmo sedaj \begin_inset Formula $\mathcal{B}=\left\{ w_{1},\dots,w_{k},u_{1},\dots,u_{l}\right\} $ \end_inset bazo za \begin_inset Formula $U$ \end_inset , in \begin_inset Formula $\mathcal{C}=\left\{ Lu_{1},\dots,Lu_{l},z_{1},\dots,z_{m}\right\} $ \end_inset baza za \begin_inset Formula $V$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $z_{1},\dots,z_{m}$ \end_inset dopolnitev \begin_inset Formula $Lu_{1},\dots,Lu_{l}$ \end_inset do baze \begin_inset Formula $V$ \end_inset , kajti \begin_inset Formula $V$ \end_inset je lahko večji kot samo \begin_inset Formula $\Slika L$ \end_inset , in si oglejmo matriko naše preslikave \begin_inset Formula $L:U\to V$ \end_inset , ki slika iz baze \begin_inset Formula $\mathcal{B}$ \end_inset v bazo \begin_inset Formula $\mathcal{C}$ \end_inset . Najprej razpišimo preslikane elemente baze \begin_inset Formula $\mathcal{B}$ \end_inset po bazi \begin_inset Formula $\mathcal{C}$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \begin{array}{ccccccccccccc} Lu_{1} & = & 1\cdot Lu_{1} & + & \cdots & + & 0\cdot Lu_{l} & + & 0\cdot z_{1} & + & \cdots & + & 0\cdot z_{m}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ Lu_{l} & = & 0\cdot Lu_{1} & + & \cdots & + & 1\cdot Lu_{l} & + & 0\cdot z_{1} & + & \cdots & + & 0\cdot z_{m}\\ Lw_{1} & = & 0\cdot Lu_{1} & + & \cdots & + & 0\cdot Lu_{l} & + & 0\cdot z_{1} & + & \cdots & + & 0\cdot z_{m}\\ \vdots & & \vdots & & & & \vdots & & \vdots & & & & \vdots\\ Lw_{k} & = & 0\cdot Lu_{1} & + & \cdots & + & 0\cdot Lu_{l} & + & 0\cdot z_{1} & + & \cdots & + & 0\cdot z_{m} \end{array} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}=\left[\begin{array}{cc} I_{l} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right] \] \end_inset S primerno izbiro baz \begin_inset Formula $U$ \end_inset in \begin_inset Formula $V$ \end_inset je torej matrika preslikave precej preprosta, zgolj bločna matrika z identiteto, veliko \begin_inset Formula $\rang L$ \end_inset in ničlami, ki ustrezajo dimenzijam \begin_inset Formula $U$ \end_inset in \begin_inset Formula $V$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Kaj pa, če je \begin_inset Formula $L$ \end_inset matrika? Recimo ji \begin_inset Formula $A$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $L_{A}=L$ \end_inset od prej. Tedaj \begin_inset Formula $A\in M_{p,n}\left(F\right)$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $P=\left[\begin{array}{cccccc} u_{1} & \cdots & u_{l} & w_{1} & \cdots & w_{k}\end{array}\right]$ \end_inset matrika, katere stolpci so baza \begin_inset Formula $U$ \end_inset in \begin_inset Formula $Q=\left[\begin{array}{cccccc} Au_{1} & \cdots & Au_{l} & z_{1} & \cdots & z_{m}\end{array}\right]$ \end_inset matrika, katere stolpci so baza \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Po karakterizaciji obrnljivih matrik sta obrnljivi. Tedaj \begin_inset Formula \[ AP=\left[\begin{array}{cccccc} Au_{1} & \cdots & Au_{l} & Aw_{1} & \cdots & Aw_{k}\end{array}\right]\overset{\text{jedro}}{=}\left[\begin{array}{cccccc} Au_{1} & \cdots & Au_{l} & 0 & \cdots & 0\end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ Q\left[\begin{array}{cc} I_{l} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cccccc} Au_{1} & \cdots & Au_{l} & z_{1} & \cdots & z_{m}\end{array}\right]\left[\begin{array}{cc} I_{l} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cccccc} Au_{1} & \cdots & Au_{l} & 0 & \cdots & 0\end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ AP=Q\left[\begin{array}{cc} I_{l} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]\Longrightarrow Q^{-1}AP=\left[\begin{array}{cc} I_{l} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Ekvivalentnost matrik \end_layout \begin_layout Definition* Matriki \begin_inset Formula $A$ \end_inset in \begin_inset Formula $B$ \end_inset sta ekvivalentni (oznaka \begin_inset Formula $A\sim B$ \end_inset \begin_inset Foot status open \begin_layout Plain Layout Isto oznako uporabljamo tudi za podobne matrike, vendar podobnost ni enako kot ekvivalentnost. \end_layout \end_inset ) \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\exists$ \end_inset obrnljivi \begin_inset Formula $P,Q\ni:B=PAQ$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Example* Dokazali smo, da je vsaka matrika \begin_inset Formula $A$ \end_inset ekvivalentna matriki \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} I_{r} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $r=\rang A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Dokažimo, da je relacija \begin_inset Formula $\sim$ \end_inset ekvivalenčna: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize refleksivnost: \begin_inset Formula $A\sim A$ \end_inset velja. Naj bo \begin_inset Formula $A\in M_{m,n}\left(F\right)$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $A=I_{m}AI_{n}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize simetričnost: \begin_inset Formula $A\sim B\Rightarrow B\sim A$ \end_inset , kajti če velja \begin_inset Formula $B=PAQ$ \end_inset in sta \begin_inset Formula $P$ \end_inset in \begin_inset Formula $Q$ \end_inset obrnljivi, velja \begin_inset Formula $P^{-1}BQ^{-1}=A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Itemize tranzitivnost: \begin_inset Formula $A\sim B\wedge B\sim C\Rightarrow A\sim C$ \end_inset , kajti, če velja \begin_inset Formula $B=PAQ$ \end_inset in \begin_inset Formula $C=SBT$ \end_inset in so \begin_inset Formula $P,Q,S,T$ \end_inset obrnljive, velja \begin_inset Formula $C=\left(SP\right)A\left(QT\right)$ \end_inset in produkt obrnljivih matrik je obrnljiva matrika. \end_layout \end_deeper \begin_layout Theorem* Dve matriki sta ekvivalentni natanko tedaj, ko imata enako velikost in enak rang. \end_layout \begin_layout Proof Dokazujemo ekvivalenco: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\Leftarrow\right)$ \end_inset Po predpostavki imata \begin_inset Formula $A$ \end_inset in \begin_inset Formula $B$ \end_inset enako velikost in enak rang \begin_inset Formula $r$ \end_inset . Od prej vemo, da sta obe ekvivalentni \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} I_{r} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset , ker pa je relacija ekvivalentnosti ekvivalenčna, sta \begin_inset Formula $A\sim B$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Labeling \labelwidthstring 00.00.0000 \begin_inset Formula $\left(\Rightarrow\right)$ \end_inset Po predpostavki \begin_inset Formula $A\sim B$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\exists P,Q\ni:B=PAQ$ \end_inset . Če je \begin_inset Formula $A$ \end_inset \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset , je \begin_inset Formula $P$ \end_inset \begin_inset Formula $m\times m$ \end_inset in \begin_inset Formula $Q$ \end_inset \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset , zatorej je po definiciji matričnega množenja \begin_inset Formula $B$ \end_inset \begin_inset Formula $m\times n$ \end_inset . Dokazati je treba še \begin_inset Formula $\rang A=\rang B$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \rang B=\rang PAQ\overset{?}{=}\rang PA=\overset{?}{=}\rang A \] \end_inset Dokažimo najprej \begin_inset Formula $\rang PAQ=\rang PA$ \end_inset oziroma \begin_inset Formula $\rang CQ=\rang C$ \end_inset za obrnljivo \begin_inset Formula $Q$ \end_inset in poljubno C. Dokažemo lahko celo \begin_inset Formula $\Slika CQ=\Slika C$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \forall u:u\in\Slika CQ\Leftrightarrow\exists v\ni:u=\left(CQ\right)v\Leftrightarrow\exists v'\ni:u=Cv'\Leftrightarrow u\in\Slika C. \] \end_inset Sedaj dokažimo še \begin_inset Formula $\rang\left(PA\right)=\rang\left(A\right)$ \end_inset . Zadošča dokazati, da je \begin_inset Formula $\Ker\left(PA\right)=\Ker A$ \end_inset , kajti tedaj bi iz enakosti izrazov \begin_inset Formula \[ \dim\Slika A+\dim\Ker A=\dim F^{n}=n \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \dim\Slika PA+\dim\Ker PA=\dim F^{n}=n \] \end_inset dobili \begin_inset Formula $\dim\Slika PA=\dim\Slika A$ \end_inset . Dokažimo torej \begin_inset Formula $\Ker PA=\Ker A$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \forall u:u\in\Ker PA\Leftrightarrow PAu=0\overset{P\text{ obrnljiva}}{\Longleftrightarrow}Au=0\Leftrightarrow u\in\Ker A. \] \end_inset Torej je res \begin_inset Formula $\Ker PA=\Ker A$ \end_inset , torej je res \begin_inset Formula $\rang PA=\rang A$ \end_inset , torej je res \begin_inset Formula $\rang A=\rang B$ \end_inset . \end_layout \end_deeper \begin_layout Subsubsection Podobnost matrik \end_layout \begin_layout Definition* Kvadratni matriki \begin_inset Formula $A$ \end_inset in \begin_inset Formula $B$ \end_inset sta podobni, če \begin_inset Formula $\exists$ \end_inset taka obrnljiva matrika \begin_inset Formula $P\ni:B=PAP^{-1}$ \end_inset .ž \end_layout \begin_layout Claim* Podobnost je ekvivalenčna relacija. \end_layout \begin_layout Proof Dokazujemo, da je relacija ekvivalenčna, torej: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize refleksivna: \begin_inset Formula $A=IAI^{-1}=IAI=A$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize simetrična: \begin_inset Formula $B=PAP^{-1}\Rightarrow P^{-1}BP=A$ \end_inset \end_layout \begin_layout Itemize tranzitivna: \begin_inset Formula $B=PAP^{-1}\wedge C=QBQ^{-1}\Rightarrow C=QPAP^{-1}Q^{-1}=\left(QP\right)A\left(QP\right)^{-1}$ \end_inset \end_layout \end_deeper \begin_layout Remark \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "rem:nista-podobni" \end_inset Očitno velja podobnost \begin_inset Formula $\Rightarrow$ \end_inset ekvivalentnost, toda obrat ne velja vedno. Na primer \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} 0 & 1\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset sta ekvivalentni (sta enake velikosti in ranga), toda nista podobni (dokaz kasneje). \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Od prej vemo, da je vsaka matrika ekvivalentna matriki \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} I_{r} & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset , kjer je \begin_inset Formula $r$ \end_inset njen rang. A je vsaka kvadratna matrika podobna kakšni lepi matriki? Ja. Vsaka matrika je podobna zgornjetrikotni matriki in jordanski kanonični formi (več o tem kasneje). Toda a je vsaka kvadratna matrika podobna diagonalni matriki? Ne. \end_layout \begin_layout Definition* Matrika \begin_inset Formula $D$ \end_inset je diagonalna \begin_inset Formula $\sim d_{ij}\not=0\Rightarrow i=j$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Kdaj je matrika \begin_inset Formula $A$ \end_inset podobna neki diagonalni matriki? Kdaj \begin_inset Formula $\exists$ \end_inset diagonalna \begin_inset Formula $D$ \end_inset in obrnljiva \begin_inset Formula $P\ni:A=PDP^{-1}$ \end_inset ? Izpeljimo iz nastavka. \begin_inset Formula $D=\left[\begin{array}{ccc} \lambda_{1} & & 0\\ & \ddots\\ 0 & & \lambda n \end{array}\right]$ \end_inset in \begin_inset Formula $P=\left[\begin{array}{ccc} \vec{v_{1}} & \cdots & \vec{v_{n}}\end{array}\right]$ \end_inset , kjer sta \begin_inset Formula $D$ \end_inset in \begin_inset Formula $P$ \end_inset neznani. Ker mora biti \begin_inset Formula $P$ \end_inset obrnljiva, so njeni stolpični vektorji LN. \begin_inset Formula \[ A=PDP^{-1}\Leftrightarrow AP=PD\Leftrightarrow A\left[\begin{array}{ccc} \vec{v_{1}} & \cdots & \vec{v_{n}}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} \vec{v_{1}} & \cdots & \vec{v_{n}}\end{array}\right]\left[\begin{array}{ccc} \lambda_{1} & & 0\\ & \ddots\\ 0 & & \lambda_{n} \end{array}\right]\text{ in }P\text{ obrnljiva} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{ccc} A\vec{v_{1}} & \cdots & A\vec{v_{n}}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} \lambda_{1}\vec{v_{1}} & \cdots & \lambda_{n}\vec{v_{n}}\end{array}\right]\text{ in }v_{i}\text{ so LN} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ A\vec{v_{1}}=\lambda_{1}\vec{v_{1}},\dots,A\vec{v_{n}}=\lambda_{n}v_{n}\text{ in }\forall i:v_{i}\not=0 \] \end_inset \end_layout \begin_layout Standard Porodi se naloga, imenovana \begin_inset Quotes gld \end_inset Lastni problem \begin_inset Quotes grd \end_inset . Iščemo pare \begin_inset Formula $\left(\lambda,\vec{v}\right)$ \end_inset , ki zadoščajo enačbi \begin_inset Formula $A\vec{v}=\lambda\vec{v}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Pravimo, da je \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset je lastna vrednost matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset , če obstaja tak \begin_inset Formula $\vec{v}\not=0$ \end_inset , da je \begin_inset Formula $A\vec{v}=\lambda\vec{v}$ \end_inset . V tem primeru pravimo, da je \begin_inset Formula $\vec{v}$ \end_inset lastni vektor, ki pripada lastni vrednosti \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset . Paru \begin_inset Formula $\left(\lambda,\vec{v}\right)$ \end_inset , ki zadošča enačbi, pravimo lastni par matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Nalogo \begin_inset Quotes gld \end_inset Lastni problem \begin_inset Quotes grd \end_inset rešujemo v dveh korakih. Najprej najdemo vse \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset , nato za vsako poiščemo pripadajoče \begin_inset Formula $\vec{v}$ \end_inset , ki za lastno vrednost obstajajo po definiciji. \end_layout \begin_layout Standard Za nek \begin_inset Formula $v\not=0$ \end_inset pišimo \begin_inset Formula $Av=\lambda v=\lambda Iv\Leftrightarrow Av-\lambda Iv=0\Leftrightarrow\left(A-\lambda I\right)v=0$ \end_inset za nek \begin_inset Formula $v\not=0\Leftrightarrow\Ker\left(A-\lambda I\right)\not=\left\{ 0\right\} \overset{\text{K.O.M.}}{\Longleftrightarrow}A-\lambda I$ \end_inset ni obrnljiva \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\det\left(A-\lambda I\right)=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Polinom \begin_inset Formula $p_{A}\left(x\right)=\det\left(A-xI\right)$ \end_inset je karakteristični polinom matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Definition* Premislek zgoraj nam pove, da so lastne vrednosti \begin_inset Formula $A$ \end_inset ničle \begin_inset Formula $p_{A}\left(x\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Remark* Karakteristični polinom lahko nima nobene ničle: \begin_inset Formula $A=\left[\begin{array}{cc} 0 & 1\\ -1 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset , \begin_inset Formula $p_{A}\left(\lambda\right)=\det\left(A-\lambda I\right)=\det\left[\begin{array}{cc} -\lambda & 1\\ -1 & -\lambda \end{array}\right]=x^{2}+1$ \end_inset , katerega ničli sta \begin_inset Formula $\lambda_{1}=i$ \end_inset in \begin_inset Formula $\lambda_{2}=-i$ \end_inset , ki nista realni števili. V nadaljevanju se zato omejimo na kompleksne matrike in kompleksne lastne vrednosti, saj ima po Osnovnem izreku Algebre polinom s kompleksnimi koeficienti vedno vsaj kompleksne ničle. \end_layout \begin_layout Standard Kako pa iščemo lastne vektorje za lastno vrednost \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset ? Spomnimo se na \begin_inset Formula $Av=\lambda v\Leftrightarrow v\in\Ker\left(A-\lambda I\right)$ \end_inset . Rešiti moramo homogen sistem linearnih enačb. Po definiciji so lastni vektorji neničelni, zato nas trivialna rešitev ne zanima. \end_layout \begin_layout Definition* Množici \begin_inset Formula $\Ker\left(A-\lambda I\right)$ \end_inset pravimo lastni podprostor matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset , ki pripada \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset . Slednji vsebuje \begin_inset Formula $\vec{0}$ \end_inset in množico vektorjev, ki so vsi lastni vektorji \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Exercise* Izračunaj lastne vrednosti od \begin_inset Formula $A=\left[\begin{array}{cc} 0 & 1\\ -1 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset . Od prej vemo, da \begin_inset Formula $\lambda_{1}=i$ \end_inset , \begin_inset Formula $\lambda_{2}=-i$ \end_inset . Izračunajmo \begin_inset Formula $\Ker\left(A-iI\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $\Ker\left(A+iI\right)$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ \Ker\left(A-iI\right):\quad\left[\begin{array}{cc} -i & 1\\ -1 & -i \end{array}\right]\left[\begin{array}{c} x\\ y \end{array}\right]=0\quad\Longrightarrow\quad-ix+y=0,-x-iy=0\quad\Longrightarrow\quad y=ix\quad\Longrightarrow\quad v=x\left[\begin{array}{c} 1\\ i \end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \Ker\left(A+iI\right):\quad\left[\begin{array}{cc} i & 1\\ -1 & i \end{array}\right]\left[\begin{array}{c} x\\ y \end{array}\right]=0\quad\Longrightarrow\quad ix+y=0,-x+y=0\quad\Longrightarrow\quad y=-ix\quad\Longrightarrow\quad v=x\left[\begin{array}{c} 1\\ -i \end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \Ker\left(A-iI\right)=\Lin\left\{ \left[\begin{array}{c} 1\\ i \end{array}\right]\right\} ,\quad\Ker\left(A+iI\right)=\Lin\left\{ \left[\begin{array}{c} 1\\ -i \end{array}\right]\right\} \] \end_inset \end_layout \begin_layout Exercise* Vstavimo lastna vektorja v \begin_inset Formula $P$ \end_inset in lastne vrednosti v \begin_inset Formula $D$ \end_inset na pripadajoči mesti. Dobimo obrnljivo \begin_inset Formula $P$ \end_inset in velja \begin_inset Formula $A=PDP^{-1}$ \end_inset \begin_inset Formula \[ P=\left[\begin{array}{cc} 1 & 1\\ i & -i \end{array}\right],\quad D=\left[\begin{array}{cc} i & 0\\ 0 & -i \end{array}\right] \] \end_inset \end_layout \begin_layout Exercise* Temu početju pravimo \begin_inset Quotes gld \end_inset diagonalizacija matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset \begin_inset Quotes grd \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Example* Primer matrike, ki ni diagonalizabilna: \begin_inset Formula $A=\left[\begin{array}{cc} 0 & 1\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset . \begin_inset Formula $\det\left(A-\lambda I\right)=\left[\begin{array}{cc} -\lambda & 1\\ 0 & -\lambda \end{array}\right]=\lambda^{2}$ \end_inset . Ničli/lastni vrednosti sta \begin_inset Formula $\lambda_{1}=0$ \end_inset in \begin_inset Formula $\lambda_{2}=0$ \end_inset . Toda \begin_inset Formula $\Ker\left(A-0I\right)=\Ker A=\Lin\left\{ \left[\begin{array}{c} 1\\ 0 \end{array}\right]\right\} $ \end_inset in \begin_inset Formula $P=\left[\begin{array}{cc} 1 & 1\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset ni obrnljiva. S tem dokažemo trditev v primeru \begin_inset CommandInset ref LatexCommand ref reference "rem:nista-podobni" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset . \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} 0 & 1\\ 0 & 0 \end{array}\right]$ \end_inset nista podobni, ker je prva diagonalna, druga pa ni podobna diagonalni matriki (ne da se je diagonalizirati). \end_layout \begin_layout Standard Lastne vrednosti lahko definiramo tudi za linearne preslikave, saj so linearne preslikave linearno izomorfne matrikam. \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $V$ \end_inset vektorski prostor nad \begin_inset Formula $F=\mathbb{C}$ \end_inset in \begin_inset Formula $L:V\to V$ \end_inset linearna preslikava. Število \begin_inset Formula $\lambda\in F$ \end_inset je lastna vrednost \begin_inset Formula $L$ \end_inset , le obstaja tak neničelni \begin_inset Formula $v\in V$ \end_inset , da velja \begin_inset Formula $Lv=\lambda v$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Kako pa rešujemo \begin_inset Quotes gld \end_inset Lastni problem \begin_inset Quotes grd \end_inset za linearne preslikave? \begin_inset Formula $Lv=\lambda v\Leftrightarrow Lv-\lambda\left(id\right)v=0\Leftrightarrow\left(L-\lambda\left(id\right)\right)v=0\Leftrightarrow v\in\Ker\left(L-\lambda\left(id\right)\right)\overset{v\not=0}{\Longleftrightarrow}\det\left(L-\lambda\left(id\right)\right)=0$ \end_inset . Toda determinante linearne preslikave nismo definirali. Lahko pa determinanto izračunamo na matriki, ki pripada tej linearni preslikavi. Toda dvem različnim bazam pripadata različni matriki linearne preslikave. Dokazati je treba, da sta determinanti dveh matrik, pripadajočih eni linearni preslikavi, enaki, četudi sta matriki v različnih bazah. \end_layout \begin_layout Lemma \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "lem:Podobni-matriki-imata" \end_inset Podobni matriki imata isto determinanto. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $B=PAP^{-1}$ \end_inset za neko obrnljivo \begin_inset Formula $P$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $\det B=\det PAP^{-1}=\det P\det A\det P^{-1}=\det P\det P^{-1}\det A=\det PP^{-1}\det A=\det I\det A=1\cdot\det A=\det A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Proof \begin_inset Formula $L:V\to V$ \end_inset naj bo linearna preslikava, \begin_inset Formula $V$ \end_inset prostor nad \begin_inset Formula $F=\mathbb{C}$ \end_inset , \begin_inset Formula $\mathcal{B}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\mathcal{C}$ \end_inset pa bazi \begin_inset Formula $V$ \end_inset . Priredimo matriki \begin_inset Formula $L_{\mathcal{B}\leftarrow\mathcal{B}}$ \end_inset in \begin_inset Formula $L_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{C}}$ \end_inset . Spomnimo se izreka \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "thm:matrika-kompozituma-linearnih" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset : \begin_inset Formula $\left[KL\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{B}}=\left[K\right]_{\mathcal{D}\leftarrow\mathcal{C}}\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}$ \end_inset . \begin_inset Formula $L=\left[id\circ L\circ id\right]$ \end_inset , zato \begin_inset Formula $\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{C}}=\left[id\circ L\circ id\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{C}}=\left[id\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{B}}\left[L\right]_{\mathcal{B}\leftarrow\text{\ensuremath{\mathcal{B}}}}\left[id\right]_{\mathcal{B}\leftarrow\text{\ensuremath{\mathcal{C}}}}=P\left[L\right]_{\mathcal{B}\leftarrow\text{\ensuremath{\mathcal{B}}}}P^{-1}$ \end_inset za neko obrnljivo \begin_inset Formula $P$ \end_inset . Torej sta matriki \begin_inset Formula $\left[L\right]_{\mathcal{B}\leftarrow\text{\ensuremath{\mathcal{B}}}}$ \end_inset in \begin_inset Formula $\left[L\right]_{\mathcal{C}\leftarrow\mathcal{C}}$ \end_inset podobni, torej imata po lemi \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "lem:Podobni-matriki-imata" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset isto determinanto. \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Alternativen dokaz, da imata podobni matriki iste lastne vrednosti: \begin_inset Formula $A$ \end_inset podobna \begin_inset Formula \[ B\Rightarrow B=PAP^{-1}\Rightarrow B-xI=P\left(A-xI\right)P^{-1}\Rightarrow\det\left(B-xI\right)=\det\left(A-xI\right)\Rightarrow p_{A}=p_{B}, \] \end_inset torej so lastne vrednosti enake. Kaj pa lastni vektorji? Naj bo \begin_inset Formula $v$ \end_inset lastni vektor \begin_inset Formula $A$ \end_inset , torej \begin_inset Formula \[ Av=\lambda v\Rightarrow PAv=\lambda Pv\Rightarrow PAP^{-1}Pv=\lambda Pv\Rightarrow BPv=\lambda Pv, \] \end_inset torej za \begin_inset Formula $v$ \end_inset lastni vektor \begin_inset Formula $A$ \end_inset sledi, da je \begin_inset Formula $Pv$ \end_inset lastni vektor \begin_inset Formula $B$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Linearni transformaciji torej priredimo tako matriko, ki ima v začetnem in končnem prostoru isto bazo. Tedaj lahko izračunamo lastne pare na tej matriki. \end_layout \begin_layout Theorem* Schurov izrek. Vsaka kompleksna kvadratna matrika je podobna zgornjetrikotni matriki. \end_layout \begin_layout Proof Indukcija po velikosti matrike. \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Baza: \begin_inset Formula $A_{1\times1}$ \end_inset je zgornjetrikotna. \end_layout \begin_layout Itemize Korak: Po I. P. trdimo, da je vsaka \begin_inset Formula $A_{\left(n-1\right)\times\left(n-1\right)}$ \end_inset podobna kaki zgornjetrikotni matriki. Dokažimo še za poljubno \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset lastna vrednost \begin_inset Formula $A$ \end_inset in \begin_inset Formula $v_{1}$ \end_inset pripadajoči lastni vektor ter \begin_inset Formula $v_{2},\dots,v_{n}$ \end_inset dopolnitev \begin_inset Formula $v_{1}$ \end_inset do baze \begin_inset Formula $\mathbb{C}^{n}$ \end_inset . Potem je matrika \begin_inset Formula $P=\left[\begin{array}{ccc} v_{1} & \cdots & v_{n}\end{array}\right]$ \end_inset obrnljiva. \begin_inset Formula \[ AP=\left[\begin{array}{ccc} Av_{1} & \cdots & Av_{n}\end{array}\right]=\left[\begin{array}{ccc} v_{1} & \cdots & v_{n}\end{array}\right]\left[\begin{array}{cccc} \lambda & a_{1,2} & \cdots & a_{1,n}\\ 0 & \vdots & & \vdots\\ \vdots & \vdots & & \vdots\\ 0 & a_{m,n} & \cdots & a_{m.n} \end{array}\right]=P\left[\begin{array}{cc} \lambda & B\\ 0 & C \end{array}\right] \] \end_inset Po I. P. obstaja taka zgornjetrikotna \begin_inset Formula $T$ \end_inset in obrnljiva \begin_inset Formula $Q$ \end_inset , da \begin_inset Formula $C=QTQ^{-1}$ \end_inset . \begin_inset Formula \[ \left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & Q \end{array}\right]^{-1}P^{-1}AP\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & Q \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & Q \end{array}\right]^{-1}\left[\begin{array}{cc} \lambda & B\\ 0 & C \end{array}\right]\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & Q \end{array}\right]= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =\left[\begin{array}{cc} \lambda & C\\ 0 & Q^{-1}B \end{array}\right]\left[\begin{array}{cc} 1 & 0\\ 0 & Q \end{array}\right]=\left[\begin{array}{cc} \lambda & CQ\\ 0 & B \end{array}\right] \] \end_inset \begin_inset Formula $A$ \end_inset je torej podobna \begin_inset Formula $\left[\begin{array}{cc} \lambda & CQ\\ 0 & B \end{array}\right]$ \end_inset , ki je zgornjetrikotna. \end_layout \end_deeper \begin_layout Proof \begin_inset Note Note status open \begin_layout Plain Layout TODO karakterizacija linearnih preslikav \begin_inset Quotes gld \end_inset LA1V FMF 2024-03-12 \begin_inset Quotes grd \end_inset \end_layout \end_inset \end_layout \begin_layout Subsubsection Zadosten pogoj za diagonalizabilnost \end_layout \begin_layout Theorem \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "thm:lave-razl-lavr-so-LN" \end_inset Lastni vektorji, ki pripadajo različnim lastnim vrednostim, so linearno neodvisni. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset matrika, \begin_inset Formula $\lambda_{1},\dots,\lambda_{k}$ \end_inset njene lastne vrednosti in \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{k}$ \end_inset njim pripadajoči lastni vektorji. Dokazujemo \begin_inset Formula $\lambda_{1},\dots,\lambda_{k}$ \end_inset paroma različni \begin_inset Formula $\Rightarrow v_{1},\dots,v_{k}$ \end_inset LN. Dokaz z indukcijo po \begin_inset Formula $k$ \end_inset . \end_layout \begin_deeper \begin_layout Itemize Baza \begin_inset Formula $k=1$ \end_inset : Elementi \begin_inset Formula $\left\{ \lambda_{1}\right\} $ \end_inset so trivialno paroma različni in \begin_inset Formula $v_{1}$ \end_inset je kot neničen vektor LN. \end_layout \begin_layout Itemize Korak: Dokazujemo \begin_inset Formula $\lambda_{1},\dots,\lambda_{k+1}$ \end_inset so paroma različne \begin_inset Formula $\Rightarrow v_{1},\dots,v_{k}$ \end_inset so LN, vedoč I. P. Denimo, da \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{k+1}v_{k+1}=0$ \end_inset . Množimo z \begin_inset Formula $A$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ A\left(\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{k+1}v_{k+1}\right)=\alpha_{1}Av_{1}+\cdots+\alpha_{k+1}Av_{k+1}=\alpha_{1}\lambda_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{k+1}\lambda_{k+1}v_{k+1}=0 \] \end_inset Množimo začetno enačbo z \begin_inset Formula $\lambda_{k+1}$ \end_inset (namesto z \begin_inset Formula $A$ \end_inset , kot smo to storili zgoraj): \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}\lambda_{k+1}v_{1}+\cdots+\alpha_{k+1}\lambda_{k+1}v_{k+1}=0 \] \end_inset Odštejmo eno enačbo od druge, dobiti moramo 0, saj odštevamo 0 od 0: \begin_inset Formula \[ \alpha_{1}\left(\lambda_{1}-\lambda_{k+1}\right)v_{1}+\cdots+\alpha_{k}\left(\lambda_{k}-\lambda_{k+1}\right)v_{k}+\cancel{\alpha_{k+1}\left(\lambda_{k+1}-\lambda_{k+1}\right)v_{k+1}}=0 \] \end_inset Ker so lastne vrednosti paroma različne ( \begin_inset Formula $\lambda_{i}=\lambda_{j}\Rightarrow i=j$ \end_inset ), so njihove razlike neničelne. Ker so \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{k}$ \end_inset po predpostavki LN, sledi \begin_inset Formula $\alpha_{1}=\cdots=\alpha_{k}=0$ \end_inset . Vstavimo te konstante v \begin_inset Formula $\alpha_{1}v_{1}+\cdots+\alpha_{k+1}v_{k+1}=0$ \end_inset in dobimo \begin_inset Formula $\alpha_{k+1}v_{k+1}=0$ \end_inset . Ker je \begin_inset Formula $v_{k+1}$ \end_inset neničeln (je namreč lastni vektor), sledi \begin_inset Formula $\alpha_{k+1}=0$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $\alpha_{1}=\cdots=\alpha_{k}=\alpha_{k+1}=0$ \end_inset , zatorej so \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{k+1}$ \end_inset res LN. \end_layout \end_deeper \begin_layout Corollary \begin_inset CommandInset label LatexCommand label name "cor:vsota-lastnih-podpr-direktna" \end_inset Vsota vseh lastnih podprostorov matrike je direktna (definicija \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "def:vsota-je-direktna" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset ). \end_layout \begin_layout Proof Naj bodo \begin_inset Formula $\lambda_{1},\dots,\lambda_{k}$ \end_inset vse paroma različne lastne vrednosti matrike \begin_inset Formula $A\in M_{n}\left(\mathbb{C}\right)$ \end_inset . Pripadajoči lastni podprostori so torej \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..k\right\} :V_{i}=\Ker\left(A-\lambda_{i}I\right)$ \end_inset . Trdimo, da je vsota teh podprostorov direktna, torej \begin_inset Formula $\forall v_{1}\in V_{1},\dots,v_{k}\in V_{k}:v_{1}+\cdots+v_{k}=0\Rightarrow v_{1}=\cdots=v_{k}=0$ \end_inset . To sledi iz izreka \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "thm:lave-razl-lavr-so-LN" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset . \end_layout \begin_layout Corollary* Če ima \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset matrika \begin_inset Formula $n$ \end_inset paroma različnih lastnih vrednosti, je podobna diagonalni matriki. \end_layout \begin_layout Proof Po posledici \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "cor:vsota-lastnih-podpr-direktna" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset je vsota lastnih podprostorov matrike \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset direktna. Če je torej lastnih podprostorov \begin_inset Formula $n$ \end_inset , je njihova vsota cel prostor \begin_inset Formula $\mathbb{C}^{n}$ \end_inset . Matriko se da diagonalizirati, kadar je vsota vseh lastnih podprostorov enaka podprostoru \begin_inset Formula $\mathbb{C}^{n}$ \end_inset (tedaj so namreč stolpci matrike \begin_inset Formula $P$ \end_inset linearno neodvisni, zato je \begin_inset Formula $P$ \end_inset obrnljiva). \end_layout \begin_layout Subsubsection Algebraične in geometrijske vekčratnosti \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset matrika. \begin_inset Formula $p_{A}\left(\lambda\right)=\det\left(A-\lambda I\right)=\left(-1\right)^{n}\left(\lambda-\lambda_{1}\right)^{n_{1}}\cdots\left(\lambda-\lambda_{k}\right)^{n_{k}}$ \end_inset , kjer so \begin_inset Formula $\lambda_{1},\dots,\lambda_{k}$ \end_inset vse paroma različne lastne vrednosti \begin_inset Formula $A$ \end_inset . Stopnji ničle — \begin_inset Formula $n_{i}$ \end_inset — rečemo algebraična večkratnost lastne vrednosti \begin_inset Formula $\lambda_{i}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard \begin_inset Separator plain \end_inset \end_layout \begin_layout Definition* Geometrijska večkratnost lastne vrednosti \begin_inset Formula $\lambda_{i}$ \end_inset je \begin_inset Formula $\dim\Ker\left(A-\lambda_{i}I\right)=\n$ \end_inset \begin_inset Formula $\left(A-\lambda_{i}I\right)=m_{i}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Algebraično večkratnost \begin_inset Formula $\lambda_{i}$ \end_inset označimo z \begin_inset Formula $n_{i}$ \end_inset in je večkratnost ničle \begin_inset Formula $\lambda_{i}$ \end_inset v \begin_inset Formula $p_{A}\left(\lambda\right)$ \end_inset (karakterističnem polinomu). Geometrijsko večkratnost \begin_inset Formula $\lambda_{i}$ \end_inset pa označimo z \begin_inset Formula $m_{i}$ \end_inset in je dimenzija lastnega podprostora za \begin_inset Formula $\lambda_{i}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Claim* \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..k\right\} :m_{i}\leq n_{i}$ \end_inset — geometrijska večkratnost lastne vrednosti je kvečjemu tolikšna, kot je algebraična večkratnost te lastne vrednosti. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{m_{i}}$ \end_inset baza za lastni podprostor \begin_inset Formula $V_{i}=\Ker\left(A-\lambda_{i}I\right)$ \end_inset in naj bo \begin_inset Formula $v_{m_{i}+1},\dots,v_{n}$ \end_inset njena dopolnitev do baze \begin_inset Formula $\mathbb{C}^{n}$ \end_inset . Tedaj velja: \begin_inset Formula $Av_{1}=\lambda_{1}v_{1}$ \end_inset , ..., \begin_inset Formula $Av_{m_{i}}=\lambda_{m_{i}}v_{m_{i}}$ \end_inset , \begin_inset Formula $Av_{m_{i}+1}=$ \end_inset linearna kombinacija \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset , ..., \begin_inset Formula $Av_{n}=$ \end_inset linearna kombinacija \begin_inset Formula $v_{1},\dots,v_{n}$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $P=\left[\begin{array}{cccccc} v_{1} & \cdots & v_{m_{i}} & v_{m_{i}+1} & \cdots & v_{n}\end{array}\right]$ \end_inset , ki je obrnljiva. \begin_inset Formula \[ P^{-1}AP=\cdots=\left[\begin{array}{cc} \lambda_{i}I_{m_{i}} & B\\ 0 & C \end{array}\right] \] \end_inset \series bold Dokaza ne razumem. Obupam. \end_layout \begin_layout Claim* Matriko s paroma različnimi lastnimi vrednostmi \begin_inset Formula $\lambda_{1},\dots,\lambda_{k}$ \end_inset je moč diagonalizirati \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\forall i\in\left\{ 1..k\right\} :m_{i}=n_{i}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $V_{i}$ \end_inset lastno podprostor lastne vrednosti \begin_inset Formula $\lambda_{i}$ \end_inset . Vemo, da se da \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset diagonalizirati \begin_inset Formula $\Leftrightarrow A$ \end_inset ima \begin_inset Formula $n$ \end_inset LN stolpičnih vektorjev \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\Ker\left(A-\lambda_{1}I\right)+\cdots+\Ker\left(A-\lambda_{k}I\right)=\mathbb{C}^{n}\Leftrightarrow\dim\left(V_{i}+\cdots+V_{k}\right)=\dim V_{i}+\cdots+\dim V_{k}\Leftrightarrow$ \end_inset vsota lastnih podprostorov je direktna \begin_inset Formula $\Leftrightarrow\dim\left(V_{1}+\cdots+V_{n}\right)=n\Leftrightarrow\dim V_{1}+\cdots+\dim V_{k}=n\Leftrightarrow m_{1}+\cdots+m_{k}=n\Leftrightarrow m_{1}+\cdots+m_{k}=n_{1}+\cdots+n_{m}$ \end_inset . Toda ker po prejšnjem izreku \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..k\right\} :m_{i}\leq n_{i}$ \end_inset , mora veljati \begin_inset Formula $\forall i\in\left\{ 1..k\right\} :m_{i}=n_{i}$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Minimalni polinom matrike \end_layout \begin_layout Definition* Naj bo \begin_inset Formula $p\left(x\right)=c_{0}x^{0}+\cdots+c_{n}x^{n}\in\mathbb{C}\left[x\right]$ \end_inset polinom in \begin_inset Formula $A$ \end_inset matrika. \begin_inset Formula $p\left(A\right)\coloneqq c_{0}A^{0}+\cdots+c_{n}A^{n}=c_{0}I+\cdots+c_{n}A^{n}$ \end_inset . Če je \begin_inset Formula $p\left(A\right)=0$ \end_inset (ničelna matrika), pravimo, da polinom \begin_inset Formula $p$ \end_inset anhilira/uniči matriko \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Fact* \begin_inset Formula $p\left(A\right)=0\Rightarrow p\left(P^{-1}AP\right)=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Standard Izkaže se, da karakteristični polimom anhilira matriko — \begin_inset Formula $p_{A}\left(A\right)=0$ \end_inset . Dokaz kasneje. \end_layout \begin_layout Definition* Polinom \begin_inset Formula $m\left(x\right)$ \end_inset je minimalen polinom \begin_inset Formula $A$ \end_inset , če velja: \end_layout \begin_deeper \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $m\left(A\right)=0$ \end_inset \end_layout \begin_layout Enumerate \begin_inset Formula $m$ \end_inset ima vodilni koeficient 1 \end_layout \begin_layout Enumerate med vsemi polinomi, ki zadoščajo prvi in drugi zahtevi, ima \begin_inset Formula $m$ \end_inset najnižjo stopnjo \end_layout \end_deeper \begin_layout Claim* eksistenca minimalnega polinoma — Minimalni polinom obstaja. \end_layout \begin_layout Proof Naj bo \begin_inset Formula $A_{n\times n}$ \end_inset matrika. Očitno je \begin_inset Formula $M_{n\times n}\left(\mathbb{C}\right)$ \end_inset vektorski prostor dimenzije \begin_inset Formula $n^{2}$ \end_inset . Matrike \begin_inset Formula $\left\{ I,A,A^{2},\dots,A^{n^{2}}\right\} $ \end_inset so linearno odvisne, ker je moč te množice za 1 večja od moči vektorskega prostora. Torej \begin_inset Formula $\exists c_{0},\cdots,c_{n^{2}}\in\mathbb{C}$ \end_inset , ki niso vse 0 \begin_inset Formula $\ni:c_{0}I+c_{1}A+c_{2}A^{2}+\cdots+c_{n^{2}}A^{n^{2}}=0$ \end_inset . Torej polinom \begin_inset Formula $p\left(x\right)=c_{0}x^{0}+c_{1}x^{1}+c_{2}x^{2}+\cdots+c_{n^{2}}x^{n^{2}}$ \end_inset anhilira \begin_inset Formula $A$ \end_inset . Če ta polinom delimo z njegovim vodilnim koeficientom, dobimo polinom, ki ustreza prvima dvema zahevama za minimalni polinom. Če med vsemi takimi izberemo takega z najnižjo stopnjo, le-ta ustreza še tretji zahtevi. \end_layout \begin_layout Theorem* Če je \begin_inset Formula $m\left(x\right)$ \end_inset minimalni polinom za \begin_inset Formula $A$ \end_inset in če \begin_inset Formula $p\left(x\right)$ \end_inset anhilira \begin_inset Formula $A$ \end_inset , potem \begin_inset Formula $m\left(x\right)\vert p\left(x\right)$ \end_inset ( \begin_inset Formula $m\left(x\right)$ \end_inset deli \begin_inset Formula $p\left(x\right)$ \end_inset ). \end_layout \begin_layout Proof Delimo \begin_inset Formula $p$ \end_inset z \begin_inset Formula $m$ \end_inset : \begin_inset Formula $\exists k\left(x\right),r\left(x\right)\ni:p\left(x\right)=k\left(x\right)m\left(x\right)+r\left(x\right)\wedge\deg r\left(x\right)<\deg m\left(x\right)$ \end_inset . Vstavimo \begin_inset Formula $A$ \end_inset na obe strani: \begin_inset Formula \[ 0=p\left(A\right)=k\left(A\right)m\left(A\right)+r\left(A\right)=k\left(A\right)\cdot0+r\left(A\right)=0+r\left(A\right)=r\left(A\right)=0 \] \end_inset Sledi \begin_inset Formula $r\left(x\right)=0$ \end_inset , kajti če \begin_inset Formula $r$ \end_inset ne bi bil ničeln polinom, bi ga lahko delili z vodilnim koeficientom in po predpostavki \begin_inset Formula $\deg r\left(x\right)<\deg m\left(x\right)$ \end_inset bi imel manjšo stopnjo kot \begin_inset Formula $m\left(x\right)$ \end_inset , torej bi ustrezal zahtevam 1 in 2 za minimalni polinom in bi imel manjšo stopnjo od \begin_inset Formula $m$ \end_inset , torej \begin_inset Formula $m$ \end_inset ne bi bil minimalni polinom, kar bi vodilo v protislovje. \end_layout \begin_layout Corollary* enoličnost minimalnega polinoma. Naj bosta \begin_inset Formula $m_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $m_{2}$ \end_inset minimalna polinoma matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset . Ker \begin_inset Formula $m$ \end_inset po definiciji anhilira \begin_inset Formula $A$ \end_inset , iz prejšnje trditve sledi, če vstavimo \begin_inset Formula $m=m_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $p=m_{2}$ \end_inset , \begin_inset Formula $m_{1}\vert m_{2}$ \end_inset . Toda če vstavimo \begin_inset Formula $m=m_{2}$ \end_inset in \begin_inset Formula $p=m_{1}$ \end_inset , \begin_inset Formula $m_{2}\vert m_{1}$ \end_inset . Iz \begin_inset Formula $m_{1}\vert m_{2}\wedge m_{2}\vert m_{1}$ \end_inset sledi, da se \begin_inset Formula $m_{1}$ \end_inset in \begin_inset Formula $m_{2}$ \end_inset razlikujeta le za konstanten faktor, ki pa je po definiciji minimalnega polinoma 1, torej \begin_inset Formula $m_{1}=m_{2}$ \end_inset . Zaradi enoličnosti lahko označimo minimalni polinom \begin_inset Formula $A$ \end_inset z \begin_inset Formula $m_{A}\left(x\right)$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Subsubsection Ničle minimalnega polinoma \end_layout \begin_layout Claim* \begin_inset Formula $m_{A}\left(x\right)$ \end_inset in \begin_inset Formula $p_{A}\left(x\right)$ \end_inset imata iste ničle \begin_inset Formula $\sim$ \end_inset ničle \begin_inset Formula $m_{A}\left(x\right)$ \end_inset so lastne vrednosti \begin_inset Formula $A$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Proof Ker je \begin_inset Formula $p_{A}\left(x\right)$ \end_inset (dokaz kasneje), velja po trditvi v dokazu enoličnosti, da \begin_inset Formula $m_{A}\vert p_{A}$ \end_inset , torej je vsaka ničla \begin_inset Formula $m_{A}$ \end_inset tudi ničla \begin_inset Formula $p_{A}$ \end_inset . Treba je dokazati še, da je vsaka ničla \begin_inset Formula $p_{A}$ \end_inset tudi ničla \begin_inset Formula $m_{A}$ \end_inset , natančneje: Treba je dokazati, da če je \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset lastna vrednost matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset , je \begin_inset Formula $m_{A}\left(\lambda\right)=0$ \end_inset . Naj bo \begin_inset Formula $v\not=0$ \end_inset lastni vektor za \begin_inset Formula $\lambda$ \end_inset . Tedaj \begin_inset Formula $Av=\lambda v$ \end_inset . Potem velja \begin_inset Formula $A^{2}v=AAv=A\lambda v=\lambda Av=\lambda\lambda v=\lambda^{2}v$ \end_inset in splošneje \begin_inset Formula $A^{n}v=\lambda^{n}v$ \end_inset . Sedaj recimo, da je \begin_inset Formula $m_{A}\left(x\right)=d_{0}x^{0}+\cdots+d_{r}x^{r}$ \end_inset . Potem je, ker minimalni polinom anhilira \begin_inset Formula $A$ \end_inset , \begin_inset Formula \[ m_{A}\left(\lambda\right)v=\left(d_{0}+d_{1}\lambda+d_{2}\lambda^{2}+\cdots+d_{r}\lambda^{r}\right)v=d_{0}v+d_{1}\lambda v+d_{2}\lambda^{2}v+\cdots+d_{r}\lambda^{r}v= \] \end_inset \begin_inset Formula \[ =d_{0}v+d_{1}Av+d_{2}A^{2}v+\cdots+d_{r}A^{r}v=\left(d_{0}+d_{1}A+d_{2}A^{2}+\cdots+d_{r}A^{r}\right)v=m_{A}\left(A\right)v=0v=0 \] \end_inset Ker \begin_inset Formula $m_{A}\left(\lambda\right)v=0$ \end_inset in \begin_inset Formula $v\not=0$ \end_inset (je namreč lastni vektor), velja \begin_inset Formula $m_{A}\left(\lambda\right)=0$ \end_inset . \end_layout \begin_layout Paragraph* Lastnosti \end_layout \begin_layout Standard Ker je \begin_inset Formula $p_{A}\left(x\right)=\left(-1\right)^{n}\left(x-\lambda_{1}\right)^{n_{1}}\cdots\left(x-\lambda_{k}\right)^{n_{k}}$ \end_inset in \begin_inset Formula $m_{A}\left(x\right)=\left(x-\lambda_{1}\right)^{r_{1}}\cdots\left(x-\lambda_{k}\right)^{r_{k}}$ \end_inset , sledi iz \begin_inset Formula $m_{A}\vert p_{A}\Rightarrow\forall i\in\left\{ 1..k\right\} :r_{i}\leq n_{i}$ \end_inset . Poleg tega, ker \begin_inset Formula $m_{A}\left(\lambda_{1}\right)=0\Rightarrow\forall i\in\left\{ 1..k\right\} :r_{i}\geq1$ \end_inset . Toda pozor: \series bold Ni \series default res, da \begin_inset Formula $r_{i}=m_{i}$ \end_inset (stropnja lastnega podprostora). \end_layout \begin_layout Theorem* Cayley-Hamilton. \begin_inset Formula $p_{A}\left(A\right)=0$ \end_inset — karakteristični polinom matrike \begin_inset Formula $A$ \end_inset anhilira matriko \begin_inset Formula $A$ \end_inset \end_layout \begin_layout Proof Spomnimo se eksplicitne formule za celico inverza matrike (razdelek \begin_inset CommandInset ref LatexCommand vref reference "subsec:Formula-za-inverz-matrike" plural "false" caps "false" noprefix "false" nolink "false" \end_inset ), ki pravi \begin_inset Formula $B^{-1}=\frac{1}{\det B}\tilde{B}^{T}$ \end_inset . Računajmo in naposled vstavimo \begin_inset Formula $B=A-xI$ \end_inset : \begin_inset Formula \[ B^{-1}=\frac{1}{\det B}\tilde{B}^{T}\quad\quad\quad\quad/\cdot\left(\det B\right)B \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det B\cdot I=B\tilde{B}^{T} \] \end_inset \begin_inset Formula \[ \det\left(A-xI\right)\cdot I=p_{A}\left(x\right)\cdot I=\left(A-xI\right)\tilde{\left(A-xI\right)}^{T} \] \end_inset Glede na definicijo \begin_inset Formula $\tilde{A}$ \end_inset je \begin_inset Formula $\tilde{\left(A-xI\right)}^{T}$ \end_inset matrika velikosti \begin_inset Formula $n\times n$ \end_inset , ki vsebuje polinome stopnje \begin_inset Formula $